Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Side 52

Tímarit Máls og menningar
skrifa heldur kom upp þörf til sjálfsskilnings og til að miðla honum til
annarra vegna þess hvað þetta fólk hafði upplifað miklar þjóðfélagsbreyting-
ar. (Vincent 1981:23—26; Burnett 1982:10)
Sjálfsævisögur eru mikilvægar fyrir hugarfarssagnfræðinga, en hvernig
dreifast þær á þjóðfélagshópa? Fyrir iðnbyltingu koma þær nærri eingöngu
frá hástéttarfólki en á 19. öld dreifast þær á æ fleiri hópa, bæði í Englandi,
Danmörku og á íslandi. (Vincent 1981:7; Zerlang o. fl. 1982:10—11, 274—
82) Þetta þýðir auðvitað ekki að þær dreifist jafnt á allar þjóðfélagsstéttir;
t. d. segir Burnett (1982:12) um England: „Alltaf koma fæstar frá fátækasta
fólkinu, og við verðum að gera ráð fyrir því að til séu þeir geirar þjóðfélags-
ins sem hafa ekki látið sagnfræðinga heyra í sér ennþá.“
Af ýmsum ástæðum skiptir ekki eins miklu máli og menn gætu ætlað
hvað sjálfsævisöguritarar eru einlitur hópur. Hver ævisaga geymir nefnilega
aðrar sögur úr sama umhverfi sem fólk hefur haft svipaða reynslu af. Þegar
ævisaga er notuð sem heimild um tiltölulega einsleitt umhverfi sem hún
gerist í, getur hún gefið einstaklingsbundna mynd af almennum veruleika.
Ennfremur má nefna að þegar sjálfsævisögur eru taldar til mikilvægra
heimilda, er það vottur um að félagsfræðingar og sagnfræðingar hafa þörf
fyrir að sýna tengslin milli hins sérstaka og hins almenna í díalektísku ljósi.
Hver maður er meira en hann sjálfur, hann ber vitni um sína félagslegu
heild. (Ferrarotti 1983:66)
Meðal fræðimanna sem hafa notað sjálfsævisögur í bernskusögurann-
sóknum ber fyrst að nefna rit Lindu Pollocks, Forgotten Children (Pollock
1983), ítarlegt og metnaðarfullt verk. Pollock hafnar rétttrúnaðartúlkuninni
og segir að „það sé engin ástæða til að ætla að umhyggja foreldra fari eftir
þjóðfélagsaðstæðum og breytingum á þeim“ (s. VIII). Þessa tilgátu styður
hún með tilvísun í nýjustu rannsóknir sem sýna að börn þroskast ekki
eðlilega nema þau fái lágmarks-umönnun (41). Fjölmörg börn hefðu átt að
vera stórlega sködduð til líkama og sálar ef þessir fræðimenn hafa á réttu að
standa. Pollock gagnrýnir rétttrúnaðarkenninguna fyrir að byggja á for-
skriftum yfirvalda, er lýsi hugmyndafræðilegum viðhorfum, en ekki lýsandi
heimildum sem sprottnar séu frá fólkinu sjálfu. Alkunnugt sé hvað fræðirit
um barnauppeldi hafi lítil áhrif á foreldra á okkar dögum: varla hafi
leiðbeiningar yfirvalda haft meiri áhrif fyrr á tímum (44). Ekki sé heldur
beint samhengi milli gilda/viðhorfa fólks og athafna, þess vegna sé nauðsyn-
legt að komast að því hvernig fólk annaðist um börn sín, ekki bara hvaða
skoðanir það hafði á barnauppeldi (89).
Með þetta í huga fór Pollock í gegnum fjöldann allan af sjálfsævisögum.
Af þeim ályktar hún að röksemdir margra sagnfræðinga séu haldlausar, að
minnsta kosti hvað England varðar:
450