Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Side 7

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Side 7
Ur htenuhaus gagnrýnanda athuga ekki vélina" . . . o.s.frv. Nei, hér þarf gildan rökstuðning því ásökunin er stór og brýnt hlýtur að vera að koma þessu stórhættulega bandalagi fyrir kattarnef, svo listin í landinu bíði ekki langvarandi skaða af illverkum þess og sannir snillingar fái uppreisn æru. Vald gagnrýnandans? Að öllu gamni slepptu þá veit Einar Már jafnvel og gagnrýnendur sjálfir að vald þeirra er sem betur fer ekki svo mikið að þeir fái kæft niður góða list (þótt þeir væru allir af vilja gerðir). Listin talar nefnilega máli sínu sjálf að miklu leyti, eins og Einar Már segir reyndar sjálfur: „Jákvæður ritdómur getur ekki bjargað slæmu bókmenntaverki frá því að vera slæmt og neikvæður dómur eyðileggur sömuleiðis ekki það sem vel er gert.“ (5) Hins vegar má ekki vanmeta áhrif gagnrýnandans. Hann hefur ákveðið vald, þó það sé aldrei endanlegt ákæru- eða dómsvald. Hann getur t.a.m. ákveðið hvaða verk hann fjallar um og þar með hundsað önnur af ýmsum illskýranleg- um ástæðum. Þannig hafa margir góðir rithöfundar verið „þagaðir í hel“. Það er alkunna að ef rithöfundum finnst eitthvað verra en að fá neikvæðan ritdóm um skáldverk sitt, þá er það að fá engan dóm. Eðlilega óska listamenn eftir viðbrögðum við vinnu sinni og í flestum tilfellum virðist þeim ekki nægja þau (mystísku) viðbrögð sem „hinn almenni lesandi“ lætur þeim í té, heldur óska þeir eftir opinberri umfjöllun og þá umfjöllun aðila sem þeir vonast til að mark sé á tekið. Sú von virðist reyndar heldur bágborin, því allur þorri „almennings“ keppist við að lýsa því yfir (ef að er spurt) að hann taki ekkert mark á gagnrýn- endum. Afstaða rithöfunda til gagnrýni og ritdóma hefur ætíð borið einkenni geð- klofa. Þeir biðja um gagnrýni í öðru orðinu en hafna henni alveg í hinu. Þetta er ástar-haturs samband, og kannski oftast í þeim skilningi að rithöfundurinn hatar gagnrýnandann sem á hins vegar að bera skilyrðislausa ást til bókmennt- anna, eða í yfirfærðri merkingu: rithöfundarins. Guðbergur Bergson lýsir þessu sambandi á bráðskemmtilegan hátt í grein sinni „Gagnrýni á gagnrýnina“ (TMM 5/1982): „Listamaðurinn óttast gagnrýnandann, á svipaðan hátt og slóttugur sjúkling- ur geðlækni. Ottinn stafar af ótta listamannsins við nekt sína, þótt hann hampi henni gjarna í verkum sínum. Kannski örlar einnig á ótta við þekking- una, því það er hin blinda frumhvöt sem frjóvgar listaverkið. Listamaðurinn óttast að annar en hann sjálfur komist að innsta kjarna efniviðarins. Likt og sálsjúki maðurinn segir listamaðurinn aldrei allan sannleikann um hug sinn í verkum sínum. Hann verður aldrei sem opin bók. Sá sem semur bækur óttast hinn sem leysir þær upp í huganum.“ (560) Hér ætla ég engu við að bæta. Það er reyndar athyglisvert að bera gagnrýni Guðbergs saman við gagnrýni 141
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.