Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 67

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 67
gróðurfari og dýralífi. Þetta land segir okk- ur sögur ef við kunnum að hlusta — með augunum. Við eigum að kunna að lesa sög- ur út úr landslaginu, þekkja viðburði í bú- setusögu, vemda landið og sögulegar minjar. Því hvað erum við þegar við höfum gleymt fomsögum og íslandssögu, jafnað úr sögulegum minjum og fomum mann- virkjaleifum; vanvirt náttúru landsins og eyðilagt fegurstu svæði þess? An efa hefur Island verið land mikilla náttúmtöfra þegar landnám hófst. Og þrátt fyrir að jöklar, eyðimerkur og brunahraun hafí lengst af þakið stóran hluta landsins er víst að þegar landnám hófst á íslandi hafi hér verið ríkulegur gróður um allt land. Gróska hefur mikið aðdráttarafl, ekki síður en fjöll og dalir, og hið sama má segja um ár, læki og vötn. Og þá er komið að því að tengja saman náttúmtöfra og staðarval landnemans og hvers vegna hann hefur kunnað að velja sér bæjarstæði haganlegar og betur en við ger- um, nútíma Islendingar, þessi hámenntaða þjóð. Landnámsmaðurinn var fjölfræðing- ur: bóndi, sjómaður og smiður á jám og tré. Hann kunni að lesa í landslagið, lesa út úr því hvaða öfl vom að verki á hverjum stað. Hann áttaði sig á samspili gróðurs og veð- urfars, gróðurs og jarðvegs. Landslagið sagði honum hvemig vindar blésu, hvar skjólið var, hvar öryggið var. Þetta var fræðigrein sem er týnd og tröllum gefin, eða hvað? Landnámsmaðurinn lét landið sjálft segja sér búsetukosti og galla. Hann hafði engin mælitæki eins og staðarvals- nefndir nútímans byggja niðurstöður sínar á. Hann las vindáttir út úr fjöllum og fjalla- skörðum; veðurfar úr háloftum, af gróðri og fuglasöng; hegðun árinnar af litarhætti hennar, bökkum og bugðum; hlunnindi jarðarinnar af staðháttum og vorkomunni Til er reyndar ævafom fræðigrein sem heiúr geomancy á vestrænum málum. Óbeint þýðir hún „maður og land“ en hún fjallar um mannvirki í landslagi, einskonar ráð- gjöf um staðarval og mannvirki. Kannski em þar á ferð týnd fræði Herúla, sem áar okkar og eddur kunnu. Geomancy er ennþá stundað í Austurlöndum og á kínversku nefnist þaðfeng shui. Orðin merkja: vindur og vatn. Fræðigrein þessi byggir á krafti hins náttúrulega umhverfis; á vindinum, á hreyfingu hans og andrúmslofti fjalla, hæða og hóla. Hún tekur tillit til úrkomu og vatnsfalla og heildaráhrifa af hinu náttúru- lega samspili. Áhrif feng shui fara síst minnkandi við staðsetningu og hönnun bygginga í Austurlöndum, enda þótt fræðin virðist blönduð þjóðtrú og hindurvitnum vegna hins forna uppruna. Þegar betur er að gáð em þetta ýmiskonar vamaglar eða við- varanir sem minna á álagabletti sem mý- mörg dæmi eru um í íslenskri þjóðtrú. Átakanleg saga er frá dalverpi einu á Vest- fjörðum. Þar er rammhelgur álagablettur á volgmsvæði undir hlíð. Býlið sem þama stóð er nú í eyði en um aldir hafði bærinn staðið allfjarri álagablettinum. Fyrr á þess- ari öld var svo byggt á blettinum og öllum hindurvitnum hent fyrir borð. Snjóavetur einn reið skelFmgin yfir bæinn í snjóflóði og þar létust börn og fullorðnir, svo og skepnur. Volgrumar höfðu sín áhrif. Þær minnkuðu viðloðun snjókristalla og fann- fergið braust fram með þessum ósköpum. Viðvömn kynslóðanna var eftir sem áður: bannsvæði — álög. Sáralítið eimir eftir af þessum fornu stað- arvalsfræðum hér á landi. Samt búa þau í L TMM 1992:1 57
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.