Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Side 84

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Side 84
Breiddin hefur aukist og með vaxandi, al- þjóðlegri bókmenntun landsmanna er orðið tómt mál að rýna sífellt bara í þessa fáu höfunda sem hér gefa út bækur á móður- máli sínu og reyna að sjá einhverja innbyrð- is þróun út úr skrifum þeirra. Hvað þá að við getum kennt auglýsingaherferð eða ein- um eða tveimur bókmenntaskríbentum um stórsveiflur sem verða í lestri fólks og á þeim verkum sem hér eru skrifuð. Það er til dæmis varasamt að kenna Matthíasi Viðari um að nýraunsæjar skáldsögur runnu sitt skeið á enda á nýliðnum áratug, eða Helgu Kress þann áhuga á konum sem birtist í umræðunni, eða Guðmundi Andra það and- óf gegn einsýnu, femínísku lífsviðhorfi, sem víða má finna í loftinu. Við erum ekki lokuð eining og getum ekki skýrt íslenska bókmenntasögu ein- göngu út frá innlendri þróun. Gamalt dæmi um hvemig það var ranglega gert á fyrri tíð er hefðbundin túlkun íslenskra rímna sem áttu að vera eins konar sjálfsprottinn sam- runi danskvæða og dróttkvæða. Rímur áttu að hafa vaxið fram úr þessum kveðskapar- greinum og nýtt það besta úr báðum þangað til það rann upp fyrir mönnum að rímna- hættir eru líklega skyldastir bragarháttum sem komu fram í samtímakveðskap ná- grannaþjóðanna og rímnaskáld sóttu sér stílfyrirmyndir í erlendan kveðskap. Eins er með Gyrði Elíasson. Þó að ytri veruleiki sagna hans sé oftast úti í íslensku dreifbýli þá er trauðla hægt að gera grein fyrir þeim vindum sem þar blása nema í alþjóðlegu menningarsamhengi. Það er heldur ekki hægt að draga bók- menntasöguna niður í velþóknun þröngs hóps eins og hina nafnlausu ungu karlgagn- rýnendur sem Helga Kress spyrti saman í Veru árið 1986 þegar hún sagði að smá- pollasögur úr ákveðnum borgarhverfum í Reykjavík, eins og hún orðar það, hafi notið hrifningar ungu karlgagnrýnendanna „sem þjappa sér saman um þessa tegund bók- mennta og hefja til skýjanna. Sjá augsýni- lega eitthvað af sjálfum sér í þessu.“ Guðmundur Andri Thorsson svaraði þess- ari hugmynd nokkuð rækilega með grein- inni „Bemskuminningar“ í öðm hefti Tímarits Máls og menningar 1987. Þar benti hann réttilega á að efniviður bókanna skipti ekki höfuðmáli heldur úrvinnslan og sá goðsögulegi heimur sem umræddar pollasögur byggðu upp, auk þess sem það var krafa tímans að skrifa raunsæju Reykja- víkursöguna. En málefnastilling og leiðsögukenning Helgu um að sögunum sé hampað af strák- um af því að strákar eru að skrifa um stráka er ennþá á döfinni í hausthefti Skímis 1990 þar sem Astráður Eysteinsson skrifar grein- ina „Myndbrot frá bamæsku“. Það er því full ástæða til að hnýta aðeins aftan við þessa umræðu með þeim almenna fyrirvara að það er óeðlilegt að þurfa sífellt að taka afstöðu til sömu femínísku tvíhyggjunnar um að konur séu að rísa gegn hlutverki sínu sem konur, og karlar að stritast við að halda yfirráðum sínum með kúgun konunnar. Það er vissulega réttmætt að koma því sjónar- miði að og viðurkenna að stundum sé tví- hyggja af þessu tagi árangursrík leið til að hugsa um bókmenntir. En það er jafnfráleitt að reyna að fella þær allar undir þetta kerfi og hugsa sér að þjóðfélög heimsins séu fyrst og fremst feðra/karlveldi og að átök bóka snúist ævinlega um ásinn konur-karl- ar. Það er ekki eina málið frekar en það er eina málið að við búum í auðvaldsþjóðfé- lagi (þó virðist það vera svo að þeir sem áður sáu kúgun auðvaldsins á alþýðunni í 74 TMM 1992:1
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.