Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 117

og síðan eins og til gamans líkir sögumaður
„Sálarljóss" sér við japanska hækusmiðinn
Basho þegar hann gengur „með poka á baki
snoðklipptur upp að tijáræktinni" (bls. 29). Þó
Gyrðir yrki ekki hækur hefur hann engu að síður
skyggnst um í vistarverum austrænnar ljóðlistar
og sótt þangað þennan látlausa tón sem virðist
líkt og sniðinn fyrir fágun hans og myndvísi.
í fylgd með framliðnum
Því var aldrei svarað áðan hvemig megi skilja
tengsl brotanna í „Sögu fyrir munnhörpu" og
samband þeirra við þá undiröldu sem leikur á
milli efnisgreinanna. En sé litið aftur á söguna
virðist nærtækast að staldra við mynd stúlkunn-
ar með flugustöngina og athuga hvort ekki megi
rekja einhverja þræði út frá henni. Flugustöng-
ina má þannig finna aftur í sögunni „Tjamar-
botnar“ (36-41) þar sem hún fær á sig fremur
ógnvekjandi yfirbragð. Dularfullur veiðimaður
sveiflar henni um sig og sögumaðurinn og kon-
an hans hafa áhyggjur af því að flugan lendi í
andlitinu á drengnum þeirra. Þessi veiðisaga er
líklega óhugnanlegasta saga Heykvíslarinnar
þótt hún lýsi jafnframt sterkum tengslum milli
fjölskyldumeðlima (en slíka hlýju og traust
milli fólks, einkum á milli bama og fullorðinna
er víða að finna í bókunum). Silungamir sem
verið er að veiða em „dökkir á kviðinn og hafa
fálmara sem sjást ekki fyrr en þeir eru dregnir
urrandi á land“ (36) og meðan á þessum nætur-
veiðiskap stendur „heyrast voldugir vængir
kljúfa myrkur" (37) ofar höfðum þeirra. Veiði-
félagamir em einnig ffemur skuggalegir svo
ekki sé meira sagt og maður rennir gmn í að hér
sé ekki allt með felldu, þetta fólk sé varla þessa
heims. Þegar sögumaðurinn segir: „Við full-
orðna fólkið í þessum bæ þurfum eiginlega
ekkert að sofa, bara bömin" (40), verður ljóst
að svefnleysið eiga þau sameiginlegt með
„fyrsta meðaladraug á íslandi" úr sögunni á
undan, „„Gott er myrkrið rauða““ (31-35), en
hann spilar gjarnan tregalög á munnhörpu
„meðan myrkrið dunar rautt í æðum“ (35). Þessi
munnharpa draugsins sem blúsar svona einn um
nætur virðist tengjast titli fyrrnefndrar „Sögu
fyrir munnhörpu" og það rennur upp fyrir
inanni að í sessu hjólastólsins sem sögumaður-
inn sá í garðinum var vatn, svo hann hlaut að
hafa staðið lengi úti og að gamli maðurinn á
bekknum hafði sagt honum að konan í þessu
húsi væri nýdáin þó hún að vísu „hefði ekki
verið fótluð“ (72). Þannig þrengir dána konan
sér inn í forgmnn sögunnar og virðist á einhvem
hátt tengjast stúlkunni með veiðistöngina. Sag-
an hringar sig utan um þennan dauða og það er
fremur sem hann voki yfír öllu, hann bíði í
hverju skoti, en að hann trani sér fram. Þessu er
líkt farið í flestum sögunum. Ýmist fjalla þær
um drauga, fólk sem er nýdáið eða er að fara að
deyja. Draugurinn í „„Gott er myrkrið rauða““
hefur aðsetur hjá feðginum sem nýlega hafa
misst móður sína og eiginkonu, gamla konan í
sögunni „Fuglar og fiskar" (5-7) er nýdáin og
það er verið að aka kistunni til gamallar sveita-
kirkju. Þessi dauðahugsun er ágeng án þess að
vera hávaðasöm og líkt og í mörgum textum
Gyrðis birtist hún sem háski eða kvíði sem oft
er ofinn saman við fyrirbæri sem allajafna sýn-
ast meinlaus. Það er jafnvel hryssingsleg kímni
í þessum lýsingum eins og í sögunni „Einveru-
húsið“ þar sem sögumaðurinn virðist búa sig
undir dauða sinn, hefúr skrúfað frá baðkranan-
um og lætur vatnið flæða um ganga og gólf en
er smeykur um að það leiði rafmagn. Hann
sofnar en vaknar upp við að draugur kemur til
hans með vönd af brönugrösum sem hann segir
að séu frá konunni hans. Þegar hann ætlar að
standa upp úr rúminu; „þá hríslast um mig svo
sterkur rafstraumur að brönugrösin sölna í
hendi mér“ (51). Það er engin tilfinningasemi í
slíkum lýsingum hjá Gyrði en ísmeygileg
kímnigáfa sem sækir styrk sinn í ógnina og hlær
að hverjum háska án þess þó að kæfa hann í
rokunum.
En það er ekki aðeins dauðinn sjálfur sem er
fyrirferðarmikill í þessum sögum heldur einnig
tengsl raunheimsins við það horfna og dána. I
nýjustu skáldsögu Gyrðis, Svefnhjólinu (1990),
TMM 1992:1
107