Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 118

mynduðu þessi tengsl að vissu leyti þungamiðju
verksins. Vafinn á stöðu aðalsöguhetjunnar,
hvort hún væri lífs eða liðin, vakti upp ótal
spumingar um eðli þessa draugaheims, hvort
persónurnar væru draugar í heimi lifenda eða
hvort þær mynduðu einskonar hliðarheim og
hvert væri þá gildi þess heirhs. En það sýndi sig
við vandlegan lestur Svefnhjólsins að það vakir
ekki fyrir höfundinum að setja á stofn litla
hryllingsbúð til að hvekkja taugaveiklaða les-
endur heldur em draugarnir leikendur á sviði
þess liðna. Sá hulduheimur sem þarnabirtist og
er einnig til staðar í nýju bókunum tveimur, var
tilraun til að nálgast fortíðina, endurskapa hið
liðna, ekki sem lifandi veruleika heldur í því
ástandi sem það er hugsað í, sem liðið, sem
draugaveröld. Eg held að Gyrðir hafi með þess-
um hætti reynt á sínum eigin forsendum að
koma til skila þeim þjóðsagnaarfi og sagna-
heimi sem hann vinnur með en um leið að
gaumgæfa samband nútíðarinnar við söguna.
Mynd fortíðarinnar er mynd vemleika sem að-
eins lifír áfram sem draugaheimur, í formi
minninga, svipa, bóka og sagna og verður sem
slíkur ætíð undirstaða höfundarstarfsins á einn
eða annan hátt. Sambýli drauga og lifandi fólks
líkt og í sögunni „„Gott er myrkrið rauða““ þarf
því ekki að vera ógnvekjandi á neinn hátt heldur
sjálfsagt og eðlilegt og sömuleiðis eru nornirnar
í „Ljóði fyrir kvöldsvæf börn“ (bls. 62) hinar
vinalegustu. En útúr þessum fortíðarheimi og
hans huglægu tilvist getur einnig vaxið stærsta
ógnin og skiptir þá ekki máli þó að sól skíni í
hinum ytri heimi líkt og má sjá í sögunni „Ferð
inn í dagdraum“ (bls. 24-28). Þar ríður lítil
stúlka út á „tiltakanlega smávöxnum" hesti einn
fagran sumardag og hefur með sér bók sem hún
les meðan hann fer fetið og í höfði hennar „fara
að bæra á sér einstæðar hugmyndir" sem virðast
tengjast því að hún les fyrir ömmu sína í Bláskjá
og þeim orðum ömmunnar að við séum svo
„fádæma gæfusöm að hafa ekki skógana hérna“
(27). Hesturinn verður síðan að stökkva yfir
skurði þar sem „Gruggugt vatn seytlar ... og á
botninum er slý og magnaður gróður vaxinn úr
draumum og myrkri þarna í sólinni" (28) og
lesandinn er minntur á að dimmar hugsanir
spretta einnig af bókum. Sagnaheimur bemsk-
unnar er líkt og fortíðin og draugaveröldin upp-
spretta ímyndunarafls sem getur í senn verið
fijótt og sársaukafullt eða er ef til vill frjótt af
því að það er sársaukafullt. Draugamir em
nefnilega þegar allt kemur til alls fulltrúar þeirr-
ar veraldar sem var, þeir vafra um yfirgefin hús
og auð stræti.
En tengslin milli þessara heima geta einnig
birst á þann hátt að raunheimurinn tekur ham-
skiptum og fær þannig hlutdeild í hulduheimin-
um. Maðurinn sem lætur græða á sig hrein-
dýrshomin í sögunni „Hom“ (45-47) virðist á
þann hátt verða nákomnari hrútnum sínum og
drekkur með honum á stundum þó skepnan sé
ill með víni. Þannig virðast einnig framliðnir
skilja dýramál líkt og í „Fuglar og fiskar“ þar
sem sál konunnar flýgur með dúfunum og ræðir
við þær en orð hestsins í „Ferð inn í dagdraum"
eru óskiljanleg mönnum. Þessar umbreytingar
eru mjög áberandi í ljóðunum en birtast þar
jafnframt sem ferð hugarflugsins eða minning-
arinnar sem geysist burt frá stund og stað.
I ljóðinu „Samvitund" (bls. 35), sem ort er út
frá tréskurðarmynd Elíasar B. Halldórssonar,
föður skáldsins (grafíkmyndir Elíasar skreyta
útgáfurnar fagurlega og virðast sprottnar af
þeim hugarheimi sem textar Gyrðis byggja á),
fléttast þetta saman; samspil hulduheims og
raunheims og ferð hugans. Þó drýsillinn sé ekki
fagur og jötunuxar verði að teljast með óvið-
kunnanlegri skordýrum verður dans þeirra að
tákni um þá samkennd sem er með furðuverun-
um og ljóðmælandanum. í henni birtist líf-
mögnun heimsins þar sem hver þúfa er kvik og
steinamir opnast þegar á þá er bankað. En á
meðan þeir dansa er „Stúlkan sem heldur á stóru
/ stóm pöddunni í fanginu . . . að hugsa um tré
/ sem hún sá vaxa / hægt og hægt / hjá gömlu /
gömlu fjósi“. Það er ekki nóg með að hún sé
stödd meðal furðuvera heldur er hugur hennar
annarstaðar, á öðru sviði, líkt og aðstæður henn-
ar minni hana á ákveðinn stað eða hlut sem þó
108
TMM 1992:1