Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 121

Egill gáði í spegil.
Músum brynnir, másar:
— Mamma, pabbi, amma ... !
Anginn féll í öngvit,
enda var hann kenndur.
Óðfluga er afskaplega skemmtileg bók, en það
er erfitt að gera grein fyrir því hvað gerir hana
svona fyndna. Skemmtilegt efni erkannski ekki
til eitt og sér. Fyndnir orðaleikir eru leiðigjamir
ef þeir eru ekki um neitt. En hér fer þetta saman:
Góðar sögur eða sniðugar aðstæður, hugvitsam-
leg meðhöndlun og barnslegur sjónarhóll.
Hvert kvæði fær sína opnu og myndskreytingu
í fullum litum eftir Sigrúnu Eldjám.
Fyrsta kvæði bókarinnar er gott dæmi um
aðferðir skálds og myndlistarmanns. Það heitir
„Maður og mús“ og fjallar um fræðimennsku,
skoplega en ótvírætt eins og börn gera. Tveir
fræðimenn eru sýndir að starfi, karlmaður sem
er músasérfræðingur og mús sem er mannfræð-
ingur. Orðalag er einfalt og teiknar skýrt upp
aðstæður: „Það er gata, það er hús, / það er
maður inni. / Það er veggur, það er mús / þar í
holu sinni.“ Rímið gerir næstu vísu fyndna.
Maron Briem er látinn ríma á móti Huldu Sím
og músasérfræðingur á móti mannfræðingur.
Myndin bætir við umhverfi, teikningum af
mannspörtum inni hjá músinni, mynd af mús í
yfirstærð hjá manninum og bókum í bókaskáp
hans með titlum eins og „Mýs og menn“, „Mús-
limir“ og „Músikk'*. í þriðju vísunni er það
andstæðan út og inn sem leikið er á:
ÚT að skoða merkan mann,
músin stefnir þangað.
INN í músarholu hann
hefur alltaf langað.
Hver getur ekki tekið undir það.
Hversdagsleikinn er ekki hversdagslegur í
þessari bók. Hann er það ekki í ungum augum.
Bent er á að fötin komast ekkert án okkar,
frakkinn er „fótalaus með engan haus“ en neyð-
ist til að elta okkur hvert sem við kjósum svo-
lítið eins og bam fullorðinn. Ungur maður
upplifir lífshamingjuna meðan hann pissar í
gras: hann sér skyldleikann með lauftnu sem
gægist úr bruminu og tippinu sem gægist út úr
buxnaklaufinni, blómin tala við hann og hann
heyrir ánamaðkinn hlæja. En ormur er einnig í
þessari paradís: „Óð fluga nálgast óðfluga, / ætli
það sé góð fluga?" Það er einmitt flugan sem
flýgur svo óð um allar bókarsíður. Bílar sjást í
nýju ljósi þegar okkur er bent á að þeir eru
„sófasett á hjólum / með sófa og tveimur stólum
/ og með þeim mælaborð.“ Og kýrin Klara gerir
merkar athuganir á gráti mannsbama og fiska.
Margoft notarÞórarinn tækifærið til að kynna
lesendum nýja hlið á tungumálinu, nota fátíð
orð eins og þegar Sögull segir reiður við Þögul:
„Þitt sálarlíf er hrumt.“ Leika sér að samsetn-
ingum, eins og í „tanngómatangó“. Búa til ný
orð (og fyrirbæri), eins og „orðasuguhólk“.
Setja gömul orð og orðatiltæki í nýtt samhengi.
Ferðalag á bíl getur endað „úti í mýri, / ekki síst
ef það er köttur undir stýri.“ I kvæðinu „Rú og
tjá“ lifna orðin hreinlega við:
Fyrst komu belgurinn og biðan,
þá byijaði skriðan:
Rúið rauk í stúið,
sem roð í hundskjaft snúið
og svo ffamvegis! Og í „Amma sín“ fær orða-
tiltækið „að kalla ekki allt ömmu sína“ bók-
staflega merkingu.
Gömul saga verðurný í Óðfluga. Þorgeirsboli
getur ekki lengur hrætt konurnar á bæjunum,
þær sjá bara mat í flegnum skrokknum. Aum-
ingja Ingólfur Arnarson þvælist um ofan í fjöru
og finnur enga súlu, hann hefur komið of seint:
„HANN ER í RÉTTRI REYKJAVÍK / Á
RÖNGUM KOMUTÍMA.“ Og hvað gerir
hann þá? Ja, hvað gera menn uppi á Amarhól?
Besta dæmið um sjónarhorn bamsins í bók-
inni er lokaljóðið, „VÖggumaggarugga". Á
myndinni vinstra megin á opnu er mamma að
svæfa Magga og Maggi er næstum því sofnaður
með vinstra auga og á andlitinu er þessi lævísi
engilssvipur sem hefur platað foreldra í árþús-
undir. Ljóðið er vögguþula í syfjulegum takti
TMM 1992:1
111