Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Qupperneq 105

Burtséð frá því að þarna var farið með rangt mál var mikill missir að
ritdómi Hannesar við umfjöllun um Minn guð og þinn því margt hefði verið
gaman að ræða út frá honum. Hann hefst á umfjöllun um pólitík kvæðanna
eins og tilhlýðilegt var á tímum kalda stríðsins. Guðmundur er einn af
arftökum skálda 19. aldar og tengir land og fólk og feðratungu tímanum sem
er að líða, segir Hannes. Guðmundur hefur fylgst með því hvernig örlög
heimsins hafa orðið örlög landsins, „og ég efast ekki um einlægni hans, þegar
hann berst fyrir því í blaðagreinum að enginn skuggi falli á landið og þjóðina
vegna hinna nýju og breyttu viðhorfa, en réttmæti þeirra áfellisdóma, sem
hann kveður upp í hita bardagans, er annar handleggur.“
En þrátt fyrir pólitíska baráttu er Guðmundur enn sem fyrr með annan
fótinn „í veröld sinna eigin drauma, endurminninga og löngunar, nálægð og
fjarlægð hafa jafnan togast á um hann,“ og honum hefur tekist furðanlega
að þjóna báðum herrum, segir Hannes. „Þó er því ekki að leyna, að Guð-
mundur er fremur maður dular og kyrrðar en umbrota samtímans“ og það
er heimurinn „hulinn bak við hinn er allir mega sjá“ (eins og segir í kvæðinu
„Bréfi til bróður míns“), sem verður nú eins og fýrr „aflgjafi beztu ljóða
Guðmundar".
Ég enda bók mína um Guðmund, að mér fannst all-djarflega, á því að bera
list hans saman við ljóð Jónasar Hallgrímssonar. Mér til mikillar gleði kemur
þessi samanburður fram í ritdómi Hannesar, og mikið hefði verið gaman að
vitna í þessar línur til staðfestingar mati mínu:
Varla nokkurt skáld hefur, frá því Jónas Hallgrímsson leið, endur-
speglað í ljóðum sínum sumarfegurð íslenskra sveita af jafnsönn-
um kunnugleik og Guðmundur Böðvarsson. Mörg af ljóðum hans
eru litlar pastoral-symfóníur. Og eitt hefur hann fram yfir Jónas:
Hann hefur erjað landið. Ekki aðeins hinn græni svipur fslands
heldur og hinn brúni, moldin, á sér túlkanda, þar sem hann er.
Og hann birtir í heild kvæðið „Falið í grasi“ sem dæmi um eitt „hugljúfasta
kvæði af þessu tæi“.
Hannes finnur að því að ljóðin í Minn guð og þinn komi ekki á óvart,
Guðmundur taki lesendur ekki með sér „upp á nýja sjónarhóla“. Hann telur
að skýringin geti verið sú hvað Guðmundur hefur lítt tileinkað sér „það
ljóðmál, sem nú er í hávegum haft, hið táknræna ljóðmál“. Hér hefði ég
líklega rökrætt við hann í bókinni minni og bent honum til dæmis á „Hið
gamla farmannsljóð“ sem stórbrotið táknrænt kvæði. En það er langt og
svarar ekki kröfu Hannesar í ritdómnum um að nútímaljóð séu knöpp: „Þó
hið táknræna ljóðmál hafi sína ókosti, fylgir því að minnsta kosti einn
höfuðkostur: það er ekki orðfrekt, ef vel tekst til. Hins vegar hættir Guð-
mundi til þess að vera óþarflega orðmargur.“ Hannes er þó ekki úrkula vonar
um að Guðmundur geti lagt sér til þennan nýja stíl, og birtir því til sönnunar
lokaljóð bókarinnar, „Tjaldljóð“. Það er gaman að sjá að Hannes skuli hafa
TMM 1995:2
99