Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Qupperneq 108

Dagný Kristjánsdóttir
Önnur eftirskrift
I síðasta hefti T.M.M. skrifar Friðrik Rafnsson, ritstjóri, greinarkorn sem
hann kallar „RS.“ og fjallar þar um „kynjahyggju“ og kaldastríðshugsunar-
hátt femínískra bókmenntafræðinga. Hvatinn að grein hans er: „ . . . fár-
viðrið í þeirri súpuskál sem íslensk bókmenntaumræða . . . er off á tíðum:
sjónvarpsþáttur, útvarpsþáttur, annar sjónvarpsþáttur og loks hástemmd
blaðaskrif út af algeru aukaatriði fyrir listamenn sem rísa undir nafni:
kynferði skáldanna sem við/urn var rætt.“
Að mínu mati hefur íslensk bókmenntaumræða oft lotið lægra en í þessari
umræðu um kyn og kynferði í bókmenntum enda er umræðuefnið fjarri því
að vera „algert aukaatriði“ fyrir skáld og fræðimenn eins og fram kemur hjá
Friðriki, bæði á undan og eftir þessum ummælum. Boðskap hans í greininni
má taka saman á þennan hátt: Gröfum stríðsaxirnar, sættumst, hættum að
tala um karla- og kvennabókmenntir, niður með tvíhyggjuna og látum oss
vera tvíkynja og ódauðleg í listinni.
Fegin vildi ég skrifa undir þetta allt saman, ef mér fyndist þetta ekki
óhófleg einföldun á flóknu viðfangsefni. Og ég vil byrja á að spyrja eins og
aðrir samningamenn: Á hvaða/hvers forsendum á að grafa hvaða/hvers
stríðsaxir?
Bandaríski sagnfræðingurinn Thomas Laquer hefur sýnt fram á það í
bókinni Making sex (1990) að á miðöldum töldu lærðir menn alls ekki að
kynin væru tvö. Það var bara eitt kyn, nefnilega karlmannsins. Kynfæri
konunnar voru nákvæm effirmynd af kynfærum karlmannsins, bara öfug,
það sem sneri út hjá honum sneri inn hjá henni. Þetta var sýnt og sannað
með athyglisverðum og fróðlegum teikningum í kennslubókum um líffæra-
fræði. Með aukinni tækni og vísindum rann það síðar upp fyrir hinum lærðu
mönnum að kynfæri konunnar voru allt öðru vísi en karlmannsins. Thomas
Laquer segir að við þá uppgötvun hafi staða konunnar stórversnað. Nú var
hún ekki lengur „hið sama“ í líffræðilegum skilningi, heldur „hinn“, óeðlileg,
afbrigðileg, lokkandi eða ógeðsleg og hugsanlega stórhættuleg. Thomas snýr
upp á hin frægu ummæli Sigmund Freuds (Anatomy is destiny) og segir:
„Örlögin ráðast af líffræði" (Destiny is anatomy).
Við Friðrik erum áreiðanlega sammála um það að líffræðilega eru kynin
tvö. Þar byrjar sem sagt ballið. Femínistar á síðari hluta þessarar aldar, með
Simone de Beauvoir í broddi fylkingar, hafa sýnt fram á að ekkert tiltekið
102
TMM 1995:2