Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Síða 121

úr heiminum. Geirmundur orðinn að
hrói osfrv. Það er ekkert eftir nema jörð-
in, ekkert eftir nema að skrifa. Aftur
endurtekur sig spennan á milli söguvél-
arinnar og hins skrifandi sögumanns,
föðurins og sonarins; þeir eru loft og
jörð. Að skrifa er að gera hið loftkennda
að efhi, að breyta eter í mold. En án
loftsins næðu sögurnar aldrei að verða
til og án jarðar myndu sögurnar að eilífu
svífa þar um og ef til vill leysast að end-
ingu upp, svífa upp í gufúhvolfið og leka
út um ósongötin.
Þannig þarfnast sá sem skrifar sagn-
anna. Dæmi: Systir HaUdórs heitir Ingi-
björg. Hvað fær lesandinn að vita af
henni, jú, hún var alltaf góða barnið,
gekk menntaveginn, varð tannlæknir,
settist að í Vestmannaeyjum með manni
sínum sem er læknir. Hvað geta Bárður
og Halldór Killian sagt okkur um slíkt
fólk? Ekki neitt. Það hefur ekki í sér
sögueterinn. Helsti óvinur sagnavélar-
innar er hið venjulega, hversdagslega,
tamning veruleikans — jörðin. Helsti
óvinur skrifarans er hið ýkjukennda, hið
hættulega brjálaða — loftið; en hann
getur ekki verið án þess.
Samt kemur allt að lokum aftur til
jarðar. Einar rekur alla loftfimleikana
aðeins til að sýna að þegar við sitjum á
jörðinni, hvert við hlið annars, er allt
það sem þessar loftsögur snúast um
óraunverulegt. Allt hrynur til þess að
staðfesta nálægð við hluti, nálægð við
fólk handan hins loftkennda veruleika
þar sem hlutirnir eru ekki lengur áþreif-
anlegir sökum þess að þeir hafa verið
færðir út úr umráðasvæði okkar og sett-
ir í samband við hugsjónir og mann-
skilning sem breyta ásýnd þeirra. Þegar
allt er orðið að engu sjá menn skyndilega
gleraugnalaust það sem er fyrir framan
þá. Persónur taka á sig nýja mynd. Við
nálgumst eitthvað sem kannski, þegar
allt kemur til alls, skiptir máli, að
minnsta kosti meira máli en hetjusögur
loftsins. En hvernig á sagnavél Einars að
segja slíka sögu? Þessi saga er í raun
lýrísk saga sem lifir ekki á sagnahráefn-
inu heldur á skynjunum og hinu skrif-
aða. Hún er í algerri mótsögn við eðli
sagnavélarinnar. En það er einmitt þessi
spenna sem gerir skáldsögur Einars svo
merkilegar. Fullar af sagnaþrá, af ómót-
stæðilegri hvöt til að segja sögur út í hið
óendanlega, eru þær um leið bornar
uppi af sögumanni sem ekki vill segja
sögu, sögumanni sem vill losa sig við
sögurnar til að sjá veruleikann betur.
Þessi sögumaður er á móti sögunum
vegna þess að þær eru bornar uppi af
glaphyggju. Um leið og ein saga hefst er
búið að draga upp heilan heim og þessi
heimur er óhagganlegur og óbifanlegur.
Ein saga tekur við af annarri vegna þess
að aðeins á þann hátt helst heimurinn
óbreyttur. En þegar allar sögurnar hafa
hrapað niður úr loftinu og til jarðar
rennur upp tími Halldórs Killians.
Hann lýsir á nokkrum blaðsíðum, í
nokkrum setningum, hvernig allt lítur
út í raun og veru og sagnaflóðið hefur
skyndilega öðlast annað inntak. Það býr
til bakgrunn fyrir þessar fáeinu blaðsíð-
ur. Ef hin lýríska saga af veruleikanum
eins og hún kemur fyrir í verkum Einars
Kárasonar væri tekin saman þá væri hún
líklegast vart lengri, hún væri ekki nema
fáeinar blaðsíður. En í þeirri mynd væri
hún líklegast heldur „klén“. Hún rís að-
eins upp af grunni sagnanna af fíflaskap
og brjálæði loftfimleikamannanna, at-
hafnamannanna sem allir lentu að end-
ingu með höfuðið í moldinni.
Frágangsasi
Eins og áður sagði má heimfæra flest
það sem segja má um Kvikasilfur upp á
Heimskra manna ráð og öfugt. Þessar
TMM 1995:2
115