Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Blaðsíða 111

LÍTIÐ SVAR VW LÖNGU BRÉFl
fullkomlega ljóst að ekki verður hjá því komist að nota alþjóðleg fræðiorð í
umíjöllun um sumar fræðigreinar á íslensku. Mér er einnig ljóst að sum
nýyrði sem hafa verið búin til á þessari öld eru misheppnuð og óþörf, enda
þótt skólamenn og íjölmiðlar hafi gleypt við þeim; Jón heitinn Helgason
nefndi sögnina brautskrá og no. knattspyrna til dæmis um þessháttar orð. En
þótt sum nýyrði séu tungubrjótar, þá skulum við ekki gleyma því sem vel er
gert. Sími, tölva, útvarp, sjónvarp, kveikja, blöndungur, eldavél, saumavél- allt
eru þetta, og ótalmörg fleiri nýyrði, munntöm orð. Það er álíka ósanngjarnt
að skera öll nýyrði niður við trog eins og það er fráleitt að hafna öllum
tökuorðum.
lokuorð geta verið málbætandi. En allt öðru máli gegnir um tökuorð og
tökumerkingar sem eiga ekkert erindi í íslenskt mál, hafa enga kosti fram
yfir íslensk orð, auka engu við skýrleika eða hljómfegurð tungunnar og koma
engum að gagni öðrum en málletingjum sem ekki nenna að hugsa á íslensku.
Þó að ég amist við dönskuslettum eins og upplifa, upplifun, draga til baka,
dúkka upp og fleiru þess háttar er ekki þar með sagt að ég sé á móti öllum
tökuorðum og eigi skilið einkunnina hreintungulögregla. Ef Böðvar er að gefa
í skyn að ég hafi eitthvað á móti tökuorðum um tónlist, sem hann gefur í
skyn á bls. 99, þá er hann að gera mér upp skoðanir. Ég ansa því ekki.
Böðvar hefur, eins og aðrir íslendingar, tekið ástfóstri við sögnina upplifa
og nafnorðið upplifun:
Það má vel vera að bændur í Hvítársíðu hafi ekki kunnað neina
íslensku og bara bablað dönsku, en mér er nær að halda, að hefðu þeir
verið spurðir: Hvernig upplifirðu tímann þegar þú ert að smala- þá
hefðu þeir kannski klórað sér svolítið í kollinum fýrst, en svarað svo:
„Tja, ekki sem verst.u (Bls. 102-103.)
Böðvar gefur sem sagt í skyn að bændur í Hvítársíðu hafi smjattað á þessum
málgraut, að mér skilst þegar hann var að alast upp þar í sveit, og bara þótt
hann góður. Ef það er rétt er þarna kominn góði grauturinn heima. Mér er
hins vegar nær að halda að bændur, bæði í Hvítársíðunni og annars staðar
á landinu, hefðu skilið þessa spurningu: Hvernig upplifirðu tímann þegarþú
ert að smala? þannig, að spurt væri hvort þeir væru að hugsa um blaðið
Tímann meðan þeir væru að smala. Ég get ekki ímyndað mér að svona
spurning hefði heyrst í Skeiðaréttum þegar ég var að alast upp í Flóanum,
og ég efast um að slíkt heyrist þar ennþá, nema hjá fréttamönnum að sunnan.
Ég er að vona að þar spyrji menn ennþá: Hvernig líður þér þegar þú ert að
smala? En um málfar manna í Hvítársíðu veit ég ekki neitt. Þeir geta svarað
því sjálfir hvort þeir hafi verið farnir að upplifa hitt og þetta þegar Böðvar
Guðmundsson var að alast upp á Kirkjubóli.
TMM 1997:4
109