Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Page 75

ALVARLEGAR SAMRÆÐUR
Aftanmálsgreinar
1 E. M. Forster, Howards End.
2 Henrik Ibsen, Samlede Verker (Hundreársutgave), bd. VIII, ritstj. Francis Bull, Halvdan
Koht og Didrik Arup Seip. Gyldendal Norsk Forlag: Oslo 1928-1957, bls. 266. Áhugi á
Brúðuheimili jókst líka mjög þegar kvenréttindahreyfingin gekk í endurnýjun lífdaga á
sjöunda áratugnum. Sjá Egil Törnqvist, „Ibsen on Film and television" í James McFarlane
ritstj., The Cambridge Companion to Ibsen. Cambridge University Press: Cambridge 1998
[ 1994], bls. 206.
3 J. L. Wisenthal (ritstj.): ShawandIbsen, BernardShaw’sThe Quintessenceof Ibsenism and
Related Writings, University of Toronto Press: Toronto 1958, bls. 81. Allar tilvísanir í Shaw
eru í þessa útgáfu.
4 Henrik Ibsen, Samlede Verker, bd. XV, bls. 417, leturbreytingar mínar.
5 Henrik Ibsen, Samlede Verker, bd. XV, bls. 417.
6 Þessu virðast þeir ósammála sem settu verkið á stóra svið Þjóðleikshússins leikárið
1998-1999. Þar var m.a. klippt burt eða stytt samræða Nóru og Helmers um misheppnaða
skreytingu jólatrésins. Sú samræða er þó mikilvæg sem íyrsta vísbending um skapgerð
Torvalds og reyndar einnig fyrir skilning á þeim málum er varða kynlíf og krauma undir
yfirborði Brúðuheimilis.
7 „Gem juletræet godt [...] Bornene má endelig ikke fá se det for iaften, nár det er pyntet“
(273). Eldra uppkast verksins hefst einnig á „gem“ (374).
8 Henrik Ibsen, Et Dukkehjem, með inngangi og skýringum Asbjorns Villum, Gyldendal
Norsk Forlag: Oslo 1950, bls. vii. I heildarverkum Ibsens er einnig eftirfarandi samræða.
Ibsen: „Nú hef ég séð Nóru. Hún kom hingað til mín og lagði hönd á öxl mér.“ „Hvernig
var hún klædd?“, spurði kona Ibsens. „Hún var í einföldum bláum ullarkjól“, svaraði Ibsen
grafalvarlegur (Samlede Verker, bd. VII, bls. 255).
9 Henrik Ibsen, LeikritI, þýð. Einar Bragi, Ibsensútgáfan: Reykjavík 1995. Allar tilvitnanir úr
íslenskri gerð Brúðuheimilis eru fengnar úr þessari útgáfu, nema annað sé tekið fram. Ég
hef þó kosið að halda nafninu Linde í stað Lind sem Einar Bragi notar.
10 Henrik Ibsen, Samlede Verker, bd. VIII, bls. 248.
11 Ég hef fellt burt spurningarmerki í íslensku þýðingunni sem ekki er í ffumgerðinni.
12 Einar Bragi þýðir „dod og pine“ með „hvert þó í horngrýti" (142) sem nær engri átt.
13 Samlede Verker, bd. VIII, bls. 263. George Bernard Shaw lýsir Helmer einnig sem
fyrirmyndar eiginmanni, föður og borgara (151).
14 August Strindberg, Samlade Verk, bd. 16,Almquist & Wiksell Förlag: Stockholm 1982,bls.
15. Strindberg telur Brúðuheimili alltof „ídealískt" og að einungis lítið brot yfirstéttar-
kvenna glími við þau vandamál sem það sviðsetur. Athyglisvert er að bera þessa skoðun
saman við ummæli Georges Bernard Shaw um verkið í bréfi til blaðsins Pall Mall Gazette
árið 1889: „Ég sé leikræna framvindu sem á sér engin fordæmi, þar sem saga heimilis, sem
er orð fyrir orð sönn um helming allra heimila okkar [...]“ (79).
15 Þetta er jafnvel ennþá skýrara í frumútgáfúnni. „Han var sá sammenvokset med os. Jeg
synes ikke, jeg kan tænke mig ham borte" (350). En það er einmitt það sem Helmer á svo
auðvelt með, hann hugsar hann burtu.
16 Athyglisvert er að í uppkasti sem til er að Brúðuheimili og Ibsen samdi vorið og sumarið
1879 tekur Helmer allt öðruvísi til orða. Eftir að hafa lesið hið afdrifaríka bréf Krogstads
hrópar hann: „Nora! - Nej, jeg má læsa det endnu en gang. Jo, jo, sá er det. Du er frelst,
Nora, du er frelst“ (Samlede Verker, bd. VIII, bls. 438). Og það er ekki fyrr en seinna í
samræðunni sem hann segir: „Vi er ffelste“ (438). Ibsen hefur því umbylt þessu atriði í
lokagerðinni í samræmi við aðrar breytingar sem hann gerði við lokaffágang verksins. Sjá
umræðu hér að aftan.
TMM 2000:1
www.malogmenning.is
65