Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.2011, Blaðsíða 22

22 | Fréttir 19.–21. ágúst 2011 Helgarblað
Þ
að er full ástæða til þess að
vekja athygli á þessum ger-
semum sem margar hverjar
hafa mikla sögu að geyma.
Það þarf að finna leið sem
hvetur fólk til aðgerða og uppbygg-
ingar.“ Þetta segir Hilmar Þór Björns-
son arkitekt um þau fjölmörgu eyði-
býli sem er að finna víða um land.
Hilmar segir að býlin bjóði upp á
óþrjótandi möguleika, meðal annars
til endurbyggingar svo þau megi nota
sem sumarhús. Fordæmin séu fyrir
hendi, bæði hér á landi og erlendis.
„Um miðja síðustu öld fór fólk að
flytja úr jaðarbyggðum þangað sem
það gat fengið betri þjónustu. Þetta
átti við um menntun barna, heil-
brigðisþjónustu og margt fleira. Þetta
gerðist um allt land og góð hús á fal-
legum stöðum voru yfirgefin. Þess-
um húsum fylgir yfirleitt mikil saga og
menningarleg verðmæti og í mínum
huga væri mun skynsamlegra að gera
upp slík hús en að byggja ætíð eitt-
hvað nýtt.“
Flatey er fyrirmynd
Hilmar segir að eyðibýlin sé að finna
um allt land, en dæmi um vel heppn-
að átak í endurbyggingu yfirgefinna
húsa sé að finna í Flatey.
„Vestureyjar Breiðafjarðar eru
dæmi um byggð sem var yfirgefin.
Fjara tók undan byggð í Vestureyjum
um miðja síðustu öld og um 1970 var
svo komið að flestar inneyjar voru
komnar í eyði. Þetta átti líka við um
flest húsanna í Flatey. Svo gerðist það
að ungt fólk, gjarna tengt listum, sá
þarna tækifæri. Þetta var ekki fólk úr
eyjunum heldur vinir og kunningj-
ar annars staðar að. Það tók til við að
lagfæra húsin og hafði þannig áhrif á
þá sem þaðan eru ættaðir. Þetta varð
til þess að vakning varð og fjölskyld-
ur tóku til við að lagfæra hús forfeðra
sinna. Nú er svo komið að í Flatey er
glæsilegasta húsasafn landsins og
allt í besta ásigkomulagi. Allt gert að
frumkvæði einstaklinga.“
Fjölskyldur þjappa sér saman
Flatey er úr alfaraleið og því ekki fyr-
irhafnarlaust að komast þangað með
byggingarefni og vistir. Það er meg-
inástæðan fyrir því að fjölskyldur
hafa tekið sig saman um endurbygg-
inguna. Oftast eru það tvær til fimm
fjölskyldur sem standa að hverju húsi.
„Þetta hefur víðast gengið vel en
það þarf auðvitað vissan félagsþroska
til. Það má bæta því við að það sem
einkennir þá sem eiga sér athvarf
í þessari paradís er einmitt félags-
þroskinn. Fólk þjappar sér saman og
hjálpast að í öllum málum. Allir eru
kunningjar, vinir eða frændfólk.
Þetta þyrftu niðjar þeirra sem
bjuggu í eyðibýlum annars staðar á
landinu að taka sér til fyrirmyndar.
Safna ættinni saman um það verkefni
að koma eyðibýlum í fullkomið lag.
Það er bæði skemmtilegt og gott verk-
efni sem þjappa mun ættbogunum
saman og gefa þeim sterka tilfinningu
fyrir uppruna sínum.“
Óþarfi að steypa sér í skuldir
Hilmar segir að líta megi til Bretlands,
en þar hefur verið mikill uppgangur í
endurbyggingu eyðibýla. „Mér skilst
að á Bretlandseyjum séu eyðibýlin
gjarna seld með einhverri lítilli land-
spildu á aðeins eitt pund, eða um 190
krónur. En það fylgja kvaðir um end-
urreisn húsanna innan tiltekins tíma.
Við þetta verður til skuldlaus veðhæf
eign sem ásamt framlagi kaupanda
og einhverra lána úr sérstökum sjóð-
um nægir til þess að endurreisa húsin
í upphaflegri mynd með nútíma þæg-
indum.“
Starfið þegar hafið
Í sumar starfaði hópur arkitekta-
nema, undir handleiðslu jarðfræð-
inga og sagnfræðinga, við að skrásetja
eyðibýli á Suðurlandi. Verkefnið hlaut
styrk frá Nýsköpunarsjóði náms-
manna, en auk hans veittu Húsafrið-
unarsjóður, Kvískerjasjóður og Sveit-
arfélagið Hornafjörður verkefninu
fjárstyrki. Hilmar segir spennandi
tíma framundan og er ánægður með
störf hópsins. „Markmiðið er að meta
menningarlegt vægi einstakra húsa
og varðveita þannig valin eyðibýli á
Suðurlandi og kanna grundvöll fyrir
því að þessi yfirgefnu hús verði gerð
upp. Það má örugglega finna margar
færar leiðir til þess að koma hreyfingu
á þetta mikilvæga mál.“
Hilmar kveðst vongóður um fram-
haldið. „Það er alltaf notalegt og
skemmtilegt gista og gæla við hús
með sögu. Svo ég tali nú ekki um sögu
forfeðra manns. Þau skipta trúlega
hundruðum yfirgefin eða illa haldin
hús sem væru algerir demantar sem
sumarhús.“
n Hilmar Þór Björnsson arkitekt telur mikla möguleika fólgna í endurreisn eyðibýla
n Óþarfi að byggja alltaf nýjar sumarhallir n Fordæmi bæði á Íslandi og erlendis
Endurreisn eyðibýla
Björn Teitsson
blaðamaður skrifar bjorn@dv.is
Hilmar Þór Björnsson Sér mikla
möguleika í endurbyggingu eyðibýla.
Flatey Þar voru húsin í eyði en er nú
eitt glæsilegasta húsasafn Íslands.
Þórisdalur
Náttúruperlur
allt um kring.
Hlíðarendakot
Óþrjótandi
möguleikar.