Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.2011, Blaðsíða 40

40 | Sakamál 19.–21. ágúst 2011 Helgarblað
G
ennady Modestovich
Mikhasevich myrti 36
konur á árunum 1971
til 1985 í Vibetsk, Pol­
otsk og víðar í Hvíta­
Rússlandi, sem þá tilheyrði
Sovétríkjunum.
Gennady fæddist í þorp­
inu Ist í Vitebsk­héraði í Hvíta­
Rússlandi árið 1947 og þjónaði í
sovéska hernum eins og tíðkað­
ist þá í Sovétríkjunum.
Fyrsta morðið framdi hann
14. maí 1971 og útskýrði síðar
aðdraganda þess; þannig var
málum háttað að hann var á
heimleið úr hernum og komst
að því að kærasta hans hafði
látið hann róa fyrir annan karl­
mann, sem hún hafði í þokka­
bót gifst.
Eðli málsins samkvæmt
reiddist Gennady þessum tíð­
indum og þann 14. maí var
hann sem sagt á leið frá Vi­
tebsk til Polotsk. Langt var lið­
ið á kvöld og of seint til að hann
gæti náð rútu til Polotsk þar
sem foreldrar hans bjuggu.
Morð við vegarkantinn
Gennady sagði að hann
hefði verið fullur örvinglanar,
kannski engin furða, vegna þró­
unar mála hjá honum og kær­
ustunni og hefði í raun íhugað
að svipta sig lífi. Gennady hafði,
að eigin sögn, útbúið sér snöru
til að hengja sig.
En fyrir kaldhæðni örlag­
anna gekk hann fram á unga
konu og í stað þess að binda
enda á líf sitt ákvað hann að fá
útrás fyrir reiðina með því að
fyrirkoma henni. Slíkt var upp­
hafið að raðmorði sem ekki
rann sitt skeið fyrr en um ein­
um áratug, og hálfum betur,
síðar.
Gennady lét til skarar skríða
á ný í október, sama ár, og tvær
konur féllu fyrir hendi hans árið
1972, í Vitebsk.
Sjálfur nýtti Gennady tím­
ann vel því hann útskrifaðist úr
tækniskóla í Vitebsk árið 1973
og snéri á heimaslóðir til Ist þar
sem hann hóf störf á ríkisbúi.
Hann gekk í hjónaband árið
1976 en allan tímann héldu
morðin áfram.
Gjafir handa eiginkonunni
Nauðgun og morð fóru oft sam­
an hjá Gennady sem allajafna
kyrkti eða kæfði fórnarlömb
sín. Í fyrstu réðst hann til at­
lögu á afviknum stöðum en síð­
ar meir lokkaði hann konurnar,
sem stundum voru puttalingar,
inn í bifreið sína, rauðan Zapo­
rozhets, eða vinnuaðstöðu sína,
enn síðar, þegar hann hafði
fengið vinnu við ýmsar vélavið­
gerðir.
Gennady tamdi sér ekki að
ganga um með vopn af neinu
tagi, þess í stað lék hann af
fingrum fram og nýtti það sem
hendi var næst.
Auk þess sem hann myrti
fórnarlömb sín hirti hann af
þeim allt fémætt, reiðufé og
hluti sem hann síðar færði konu
sinni að gjöf. Þær þurftu ekki
að vera merkilegar og venjuleg
heimilisskæri gátu allt eins glatt
eiginkonu hans.
Í reynd var Gennady út á
við góður heimilisfaðir. Hann
neytti ekki áfengis, átti tvö
börn, var samviskan uppmál­
uð í vinnu og, síðast en ekki
síst, meðlimur í Kommúnista­
flokknum og sjálfboðaliði í
Varðliði borgaranna, sem var
ekki ósvipað hverfisgæslu.
Lögreglan tekur
nýjan pól í hæðina
Það var ekki fyrr en á níunda
áratugnum sem eitthvað fór að
miða í rannsókn lögreglunnar
á þessum tíðu morðum. Fram
að þeim tíma hafði rannsókn­
arlögreglan unnið samkvæmt
þeirri kenningu að um marga
morðingja væri að ræða, kenn­
ingu sem hafði verið afar hent­
ug.
En þá komst ungur rann­
sóknarlögreglumaður, Nikolay
Ignatovich, að þeirri niður­
stöðu að morðin væru verkn­
aður eins og sama mannsins,
raðmorðingja, og hvikaði hann
ekki frá þeirri skoðun sinni.
Í ljós kom að rauð Zapo­
rozhets­bifreið kom við sögu
í nokkrum morðanna og hóf
militsían rannsókn á hverj­
ir hefðu yfir slíkri bifreið að
ráða í héraðinu. Gennady tók,
sem Varðliði borgaranna, þátt
í þeim hluta rannsóknarinnar
og tók því eiginlega þátt í leit­
inni að sjálfum sér. Sú þátttaka
gerði honum enn fremur kleift
að komast að því sem lögreglan
hugðist fyrir í rannsókninni.
Árið þegar rannsóknin náði
hámarki var einnig eitt af anna­
sömustu árum Gennadys og
myrti hann tólf konur á því ári
einu saman og ekki fráleitt að
ætla að innherjaupplýsingarn­
ar sem hann komst yfir í sam­
vinnu sinni við militsíuna hafi
gert honum hægara um vik.
Heimilisfaðirinn og rað-
morðinginn fer á taugum
Þegar þar var komið sögu var
Gennady þó farinn að hafa
áhyggjur og áhyggjum geta
fylgt mistök. Sú varð raunin hjá
Gennady því hann ákvað, til
að slá ryki í augu lögreglunn­
ar og afvegaleiða rannsóknina,
að senda nafnlaus bréf til dag­
blaðs þar í bæ og lét í það skína
að það væri frá neðanjarðar­
samtökum – Föðurlandsvinum
Vitebsk – og í því var að finna
ákall til meðlima um að herða
baráttu sína gegn kommúnist­
um og lauslátum konum.
Þegar hann svo skildi svip­
að bréf eftir hjá líki eins fórn­
arlambanna – undirritað af
Föðurlandsvinum Vitebsk –
ákvað lögreglan að athuga
rithönd karlmanna í hér­
aðinu. Það var ekki lítið mál
en eftir að hafa athugað
556.000 sýnishorn runnu á
lögregluna tvær grímur því
rithöndin var nauðalík rit­
hönd Gennadys Modesto­
vich Mikhasevich, sem
hafði verið þeim ákaflega
hjálplegur í rannsókninni.
Nánari rannsókn renndi
síðan enn frekari stoð­
um undir sannfæringu
lögreglunnar um sekt
Gennadys.
Skjótvirkt réttarfar
Gennady var handtekinn
árið 1985. Hann neitaði upp­
haflega sök en sá sig síðan
knúinn til að játa. Hann var
tekinn af lífi tveimur árum
síðar en mál hans varð al­
ræmt í Sovétríkjunum því það
varpaði ljósi á hvort tveggja
getuleysi militsíunnar og spill­
ingu innan löggæslustofnana
landsins. Þannig var nefnilega
mál með vexti að þegar Gen­
nady var að lokum komið á
bak við lás og slá höfðu fjór­
tán manns verið dæmdir
fyrir glæpi hans. Í sumum
tilfellum hafði „sannfær­
ingarkraftur“ lögreglunn­
ar orðið þess valdandi að
menn játuðu sekt sína og
nokkrir hinna sakfelldu
höfðu verið dæmdir til
dauða og teknir af lífi.
kolbeinn@dv.is
n Gennady Modestovich Mikhasevich var raðmorðingi í Hvíta-Rússlandi n Fórnarlömb
hans voru hátt í fjörutíu talsins n Gennady hjálpaði lögreglunni í leitinni að sjálfum sér
Úlfur í sauðargæru
„Gennady tók,
sem Varð-
liði borgaranna, þátt
í þeim hluta rann-
sóknarinnar og tók
því eiginlega þátt í
leitinni að sjálfum sér.
Harmleikur
í St. Helier
S
ex voru myrt í íbúð
á Ermarsundseynni
Jers ey sunnudaginn
14. ágúst. Lögreglan á
eynni, sem allajafna er frið­
sældin uppmáluð, segir að
fórnarlömbin séu karlmaður,
tvær konur og þrjú börn, en
á þau var ráðist af karlmanni
vopnuðum hníf þar sem þau
voru í íbúð í St. Helier, höfuð­
stað Jersey.
Þrítugur maður, sem hafði
gengist undir neyðaraðgerð í
kjölfar morðanna, var hand­
tekinn í tengslum við morðin.
Fyrir rannsókn málsins fer
yfirmaður glæparannsókna
á eynni, Stewart Gull, og á
sunnudaginn var eftir honum
haft að rannsóknin gæti orðið
snúin og of snemmt að full­
yrða nokkuð um ástæður
ódæðisins.
Sagði Gull enn fremur að
áhrif sorglegs og alvarlegs
atviks á borð við morðin gætu
verið mikil á samfélagið og
ekki væri hægt að horfa fram
hjá þeim.
Stewart Gull er enginn
nýgræðingur hvað varð­
ar mál af þessum toga því
hann stjórnaði rannsókn á
morðum á fimm konum í
Ipswich árið 2006. Gull við­
urkenndi þó að hann væri
sleginn vegna morðanna í
St. Helier og dró ekki dul á
að aðkoman hefði verið áfall
fyrir starfsfólk neyðarþjón­
ustunnar sem var kallað á
staðinn.
„Jersey er ótrúlega örugg
ey, sennilega einn öruggasti
staður Vesturlanda. Atburðir
af þessu tagi eru afar fátíðir,“
sagði Gull í viðtali við BBC
og bætti við að ekki væri, á
þeim tímapunkti, hægt að
staðfesta þjóðerni þeirra
myrtu, velta vöngum yfir
tengslum þeirra við hvert
annað eða gefa upp aldur
barnanna þriggja.
BBC hafði eftir nágranna
þeirra myrtu að lögregla
hefði reynt endurlífgunar­
tilraunir á gangstéttinni
fyrir framan húsið og annar
nágranni sagðist hafa heyrt
börn hrópa: „Þetta voru ekki
gáskafull hróp – þetta voru
vein.“
Jersey tilheyrir Ermar­
sundseyjunum og búa þar
um 90.000 manns. Þær til­
heyra hvorki Bretlandi né
Evrópusambandinu. Þær
teljast ekki vera nýlendur
eða yfirráðasvæði Bretlands
líkt og Gíbraltar. Breska
krúnan ber þó ábyrgð á
vörnum eyjarinnar, dipló­
matískum málefnum og
borgararéttindum. Jersey er
þekkt fyrir fjármálastarfsemi
þá sem þar er stunduð og
er hún talin með þekktum
skattaskjólum á borð við
Tortóla og Cayman­eyjar.
Vinsælir sjónvarpsþættir
voru gerðir um rannsóknar­
lögreglumanninn Bergerac
sem leysti hvert sakamálið á
fætur öðru í þessari paradís.
kolbeinn@dv.is
St. Helier á Jersey Allajafna
er eyin paradís, bæði fyrir ferða-
langa og fésýslumenn.
Bíll sömu gerðar og
Gennady átti Zaporozhets-
bifreið var síðasti áningarstaður
sumra fórnarlamba Gennadys.