Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.2011, Blaðsíða 38

38 | Minning Umsjón: Kjartan Gunnar Kjartansson kjartan@dv.is 19.–21. ágúst 2011 Helgarblað
M
argrét fæddist í Árbæ í
Holtum í Rangárvalla-
sýslu og ólst upp með
móður sinni á ýmsum
bæjum í Rangárvalla- og
Árnessýslu. Þá var enginn barnaskóli
í sveitinni en móðir hennar kenndi
henni og var hún orðin læs fjögurra
ára.
Þær mæðgur fluttu til Reykjavíkur
á unglingsárum Margrétar en móðir
hennar lagði mikið upp úr mennt-
un dóttur sinnar. Bjuggu þær lengi
saman að Þorfinnsgötu 4 í Reykjavík.
Margrét stundaði nám við Kvenna-
skólann í Reykjavík og útskrifaðist
þaðan með góðar einkunnir. Hún
stundaði síðar nám við Kennaraskól-
ann og útskrifaðist þaðan 1926. Þá
hélt hún til Danmerkur og Svíþjóð-
ar þar sem hún stundaði framhalds-
nám í kennslufræðum.
Margrét var heimiliskennari í
Gullbringusýslu og Borgarfirði á ár-
unum 1912 –18, var verslunar- og
skrifstofustúlka í Reykjavík á árun-
um 1918–23 auk þess sem hún var í
kaupavinnu á sumrin.
Eftir að Margrét lauk kennaraprófi
sinnti hún barnakennslu við barna-
skóla Reykjavíkur í átján ár, lengst
af við Austurbæjarskólann en auk
þess við Miðbæjarskólann. Hún lét af
kennslustöfum vegna veikinda árið
1945, en samhliða kennslunni hafði
hún verið ritstjóri Æskunnar á árun-
um 1928–42. Þá var Æskan mjög út-
breitt tímarit fyrir börn og unglinga.
Margrét lagði blaðinu til mikið efni,
bæði frumsamið og þýtt. Á síðum
þess var hún stöðugt að fræða les-
endur sína með stuttum fróðleiks-
molum um dýralíf og náttúru, fjar-
læg lönd og framandi menningu, og
hvetja ungar stúlkur til að mennta sig
og skoða heiminn.
Margrét skrifaði ljóð, smásög-
ur, skáldsögur og leikrit fyrir börn,
ekki síst eftir að hún hafði náð aftur
heilsu. Má þar nefna bækurnar um
Todda og bækurnar um Geira gló-
koll. Þá þýddi hún margar barna-
bækur, til að mynda Karen, Árna og
Ernu, Silfurturninn, Ólíka drengi og
Galdrakarlinn góða.
Ekki er hægt að halda því fram að
Margrét hafi verið talin til stórskálda
á sinni tíð. Í formála ljóðabókarinnar
Vorið kallar segir m.a: ,,Ljóð hennar
bera vott um næman smekk á máli
og blæbrigðum íslenskrar tungu.
Fáum hefur verið eins lagið og henni
að segja litla sögu í fallegu lipru
ljóði.“ Sögur hennar höfðu fremur
einfalda byggingu, lögðu áherslu á
dyggðir, nám og barnslega gleði yfir
hinu fábrotna.
Margrét var gæslukona við Þjóð-
minjasafnið á árunum 1952–59 og
sumrin 1960 og 1961. Hún var komin
af miðjum aldri er hún giftist, 1959,
Magnúsi Péturssyni kennara. Hann
hafði misst fyrri konu sína, Guðrúnu
Bjarnadóttur, frá fimm börnum sem
Margrét gekk í móðurstað.
Ævi og starf Margrétar Jónsdóttur
er um margt dæmigert fyrir greinda,
viðkvæma og hógværa stúlku af alda-
mótakynslóðinni sem á ekki margra
kosta völ við þáverandi aðstæður
– unnir landi sínu og þjóð, vill fyrst
og síðast láta gott af sér leiða, en býr
þó yfir útþrá skáldsins og löngun til
frekara náms og fyllri skilnings á ver-
öldinni. Síðasta ljóðið í fyrrnefndri
ljóðabók hennar heitir einmitt
Draumur aldamótabarnsins.
Í dag er Margrét Jónsdóttir eink-
um þekkt fyrir ljóð sitt Ísland er land
þitt, sem sungið hefur verið við gull-
fallegt lag Magnúsar Þórs Sigmunds-
sonar, en það verður að teljast eitt
allra vinsælasta ættjarðarlag og -ljóð
Íslendinga á síðustu árum.
G
unnar Jósef fæddist í
Reykjavík. Hann var í sveit
í Íragerði við Stokkseyri á
æskuárunum.
Gunnar var í Landakots-
skóla, stundaði nám í klausturskóla
í Belgíu, útskrifaðist frá Verslunar-
skóla Íslands 1939 og lauk gagn-
fræðaprófi frá Menntaskólanum í
Reykjavík sama ár.
Gunnar hóf störf hjá fyrirtæki föð-
ur síns, Smjörlíkisgerðinni Ásgarði
hf., 1943, en fyrirtækið framleiddi
smjörlíki og sápu. Hann tók við
sápugerð fyrirtækisins, byggði upp
sápugerðina Frigg sem var um ára-
bil helsta sápugerð hér á landi, varð
forstjóri Sápugerðarinnar Friggjar
1946 og veitti fyrirtækinu forstöðu
allan sinn starfsferil. Auk þess var
hann framkvæmdastjóri Ásgarðs hf.
frá 1959.
Gunnar var formaður bankaráðs
Iðnaðarbanka Íslands hf. um árabil
frá 1974, formaður stjórnar Fjárfest-
ingafélags Íslands frá stofnun 1971,
sat í stjórn Félags íslenskra iðnrek-
anda 1950–63 og var formaður þess
1963–74, sat í stjórn Iðnlánasjóðs
1967–78, sat í Iðnþróunarráði og
í framkvæmdastjórn Iðnþróunar-
stofnunar Íslands meðan þær stofn-
anir störfuðu, sat í stjórn Verslun-
arráðs um langt árabil, sat í stjórn
og framkvæmdastjórn VSÍ, Vinnu-
veitendasambands Íslands frá 1971
og var formaður VSÍ í tvígang, sat í
stjórn SAL, Sambands almennu líf-
eyrissjóðanna frá 1980, var formað-
ur Lífeyrissjóðs verksmiðjufólks frá
stofnun og sat í endurskoðunarnefnd
lífeyriskerfisins, var fulltrúi Íslands
í norrænni nefnd sem sá um sam-
eiginlega þátttöku Norðurlandanna
í heimssýningunni í Montreal 1967
og í Osaka 1970, var forstöðumað-
ur sýningarskála Norðurlandanna
á heimssýningunni í Montreal fyrir
hönd Íslands og sat í ráðgjafarnefnd
EFTA 1970–76.
Gunnar sat í undirbúningsnefnd
að álverinu í Straumsvík og sat í
stjórn ÍSAL í tuttugu og fimm ár, sat
í stjórnum og/eða sinnti ráðgjöf fyrir
ýmis fyrirtæki, s.s. Glitni, Sigurplast,
Hampiðjuna og Skeljung. Þá átti
hann þátt í stofnun Bjartsýnisverð-
launa Brøste. Hann sat á Alþingi sem
vþm. Reykvíkinga fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn 1975 og 1978.
Gunnar var mikill áhugamaður
um ferðalög innanlands sem utan og
hafði yndi af laxveiði. Hann gegndi
fjölda trúnaðarstarfa fyrir kaþólsku
kirkjuna hér á landi, fór fyrir mót-
tökunefndinni við komu Jóhannes-
ar Páls páfa II árið 1989, var Mölt-
uriddari í fjölda ára og elstur þeirra á
Norðurlöndum er hann féll frá.
Gunnar var sæmdur Riddara-
krossi hinnar íslensku fálkaorðu;
Hinni hvítu rós Finnlands og viður-
kenningu páfa sem Riddari af orðu
Gregoríusar mikla.
Fjölskylda
Gunnar kvæntist 23.10. 1943, eftirlif-
andi eiginkonu sinni, Elínu Margr-
ethe Kaaber, f. 20.1. 1922, húsmóð-
ur. Hún er dóttir hjónanna Ludvigs
E. Kaaber, f. í Danmörku 12.9. 1878,
d. 12.8. 1941, bankastjóra í Reykjavík,
og f.k.h., Astridar Kaaber, f. Thom-
sen í Færeyjum 9.5. 1884, d. 6.6. 1923,
húsmóður.
Börn Gunnars og Elínar eru Frið-
rik Gunnar Gunnarsson, f. 11.9. 1944,
fyrrv. yfirlögreglumaður, búsettur
í Kópavogi en kona hans er María
Helgadóttir; Einar Lúðvík Gunnars-
son, f. 5.6. 1946, flugrekstrarfræð-
ingur og forstjóri hjá Cargolux, bú-
settur í Lúxemborg en eiginkona
hans er Kristín Sigurðsson; Ragnar
Jóhannes Gunnarsson, f. 29.7. 1947,
sérfræðingur í spilliefnum, búsett-
ur í Reykjavík en eiginkona hans er
María Ingibergsdóttir; Haukur Jón
Gunnarsson, f. 5.7. 1949, leikhús-
fræðingur og leikhússtjóri í Tromsö
í Noregi; Oddný María Gunnarsdótt-
ir, f. 15.4. 1955, pípulagningarmeist-
ari, tæknifræðingur og bæjarfulltrúi,
búsett á Blönduósi; Gunnar Pét-
ur Gunnarsson, f. 1.2. 1959, tækni-
fræðingur hjá ALCOA á Reyðarfirði
en eiginkona hans er Izabela Frank;
Eiríkur Knútur Gunnarsson, f. 15.11.
1961, kennari við Valdorfsskóla á
Lækjarbotnum, búsettur í Kópavogi
en eiginkona hans er Inger Steinson.
Systkini Gunnars voru Jóhanna
Friðriksdóttir, f. 2.4. 1923, d. 27.7.
1992, húsmóðir og safnvörður Lista-
safns Einars Jónssonar, gift Halldóri
Bjarnasyni útgerðarmanni og eru
börn þeirra átta talsins; Jón Agnar
Friðriksson, f. 22.11. 1924, d. 15.11.
2005, rannsóknarmaður hjá Haf-
rannsóknarstofnun Íslands.
Foreldrar Gunnars voru Friðrik
Gunnarsson, f. á Hjalteyri 29.6. 1889,
d. 17.10. 1959, forstjóri smjörlíkis-
gerðarinnar Ásgarðs, og k.h., Oddný
Jósefsdóttir, f. í Hausthúsum í Gerða-
hreppi 18.8. 1900, d. 1.11. 1952, hús-
móðir.
Ætt
Friðrik var sonur Gunnars, kaup-
manns á Hjalteyri og forstjóra í
Reykjavík Einarssonar, b. og alþm.
í Nesi í Höfðahverfi, bróður Hall-
dóru, ömmu þeirra systkina frá Litlu-
Laugum í Reykjadal, Halldóru, skóla-
stjóra á Laugum, móður Kristínar
Halldórsdóttur, fyrrv. alþm.; Arnórs,
skólastjóra og rithöfundar á Laug-
um; Áskels, b. á Laugafelli; Dags,
skólastjóra á Litlu-Laugum; Fríðar,
ljósmóður á Akureyri, Sigurbjargar,
bústýru á Laugum; Ásrúnar hjúkr-
unarkonu, Braga, alþm. og rithöf-
undar á Akureyri og Unnar, móður
Inga Tryggvasonar, fyrrv. formanns
Stéttarsambands bænda. Þá var Ein-
ar í Nesi hálfbróðir Gísla, b. á Þverá,
föður Garðars stórkaupmanns, föð-
ur Kristjáns G. Gíslasonar, stórkaup-
manns, föður Garðars Gíslasonar
hæstaréttardómara. Systir Garðars
stórkaupmanns var Auður, amma
Ármanns Kristinssonar saksóknara
og Þórs, fyrrv. prófessors og dómara,
og Auðar Eir, fyrrv. sóknarprests Vil-
hjálmsbarna, en bróðir Garðars var
Ásmundur, prófastur á Hálsi, faðir
Einars Morgunblaðsritstjóra. Einar
var sonur Ásmundar, b. í Nesi Gísla-
sonar, b. í Nesi Ásmundssonar, föð-
urbróður Þórðar Pálssonar á Kjarna,
sem Kjarnaættin er kennd við, lang-
afa Halldórs, föður Ragnars, fyrrv.
forstjóra Íslenska álfélagsins. Móð-
ir Einars í Nesi var Guðrún Björns-
dóttir, b. á Lundi, bróður Kristjáns,
ríka á Illugastöðum, föður Sigurðar
á Hálsi í Kinn, langafa Bjarna Bene-
diktssonar forsætisráðherra, föður
Björns, fyrrv. ráðherra og Valgerðar
alþm., en bróðir Bjarna var Sveinn,
afi Bjarna Benediktssonar, formanns
Sjálfstæðisflokksins. Þá var systir
Bjarna forsætisráðherra, Kristjana,
móðir Halldórs Blöndal, fyrrv. ráð-
herra. Móðir Gunnars Einarssonar
var Margrét, systir Vigfúsar, langafa
Hjörleifs Guttormssonar alþm. og
Sigurðar Blöndal skógræktarstjóra.
Margrét var dóttir Guttorms, prófasts
í Vallanesi Pálssonar, og Margrétar,
systur Ingunnar, langömmu Þor-
steins Gíslasonar, ritstjóra og skálds,
föður Gylfa, fyrrv. ráðherra, föður
Þorsteins heimspekings, Vilmund-
ar ráðherra og Þorvalds hagfræði-
prófessors. Margrét var dóttir Vig-
fúsar, pr. á Valþjófsstað Ormssonar,
og Bergljótar Þorsteinsdóttur, syst-
ur Hjörleifs, langafa Einars Kvar-
ans, langafa Ragnars Arnalds. Ann-
ar bróðir Bergljótar var Guttormur,
langafi Þórarins á Tjörn, föður Krist-
jáns Eldjárn forseta, föður Þórarins
rithöfundar.
Móðir Friðriks var Jóhanna Frið-
riksdóttir, b. á Hjalteyri Jónssonar.
Oddný var systir Þorgerðar, móð-
ur Gunnars Eyjólfssonar leikara, föð-
ur Þorgerðar Katrínar, alþm. og fyrrv.
varaformanns Sjálfstæðisflokksins.
Oddný er dóttir Jósefs, sjómanns í
Keflavík Oddssonar, b. í Vatnagörð-
um í Garði Oddssonar, b. í Vatna-
görðum Oddssonar, b. á Eyri Guð-
mundssonar, bróður Lofts, langafa
Bjarna Jónssonar vígslubiskups.
Móðir Jósefs var Margrét Ólafsdóttir,
b. í Gerðakoti í Gerðum Guðmunds-
sonar.
Móðir Oddnýjar var Gróa sem
er fyrirmynd Guðrúnar í sögunni af
brauðinu dýra eftir Halldór Laxness.
Gróa var dóttir Jóns, b. í Garðhúsi í
Leiru Jónssonar, bróður Erlendar,
langafa Ragnars Guðleifssonar, fyrrv.
bæjarstjóra í Keflavík, og Margrétar,
móður Guðleifs Sigurjónssonar,
fyrrv. byggðasafnsvarðar í Keflavík.
Sálumessa og útför Gunnars fór
fram frá Kristkirkju, Landakoti, 11.8.
sl.
Gunnar J. Friðriksson
Fyrrv. iðnrekandi og formaður VSÍ f. 12.5. 1921 – d. 3.8. 2011
Margrét Jónsdóttir
Skáldkona f. 20.8. 1893 – d. 9.12. 1971
Merkir íslendingar
Andlát
Vaktsími: 581 3300 & 896 8242 – www.utforin.is – Allan sólarhringinn
Komum heim til aðstandenda ef óskað er
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Sverrir Einarsson Kristín Ingólfsdóttir Jón G. BjarnasonHermann Jónasson