Frjáls verslun - 01.10.2013, Síða 6

6 FRJÁLS VERSLUN 10. 2013
Á
fundi Sigmundar Davíðs Gunnlaugs­
son ar forsætisráðherra og Bjarna Bene ­
diktssonar fjármálaráðherra í Kalda ­
lóns salnum í Hörpu, þar sem þeir
kynntu fyrirhugaðar aðgerðir ríkisstjórnarinnar í
höfuð stólslækkun íbúðalána, stóð skrifað á stóru
veggtjaldi fyrir aftan þá: Leiðréttingin. Sjálf sagt
fór vel á því, en hún er engan veginn áhættu laus
fyrir ríkissjóð ef bankaskatturinn á gömlu þrota ­
búin, sem á að fjármagna 80 milljarða króna niður ­
færsluna á næstu fjórum árum, fer fyrir dómstóla
og stenst ekki, eins og sumir óttast. Þá breytist
þetta í skuld ríkissjóðs. Vonandi kemur ekki til
þess. Í kosningabaráttunni var fjármögnun leið rétt ­
ingarinnar boðuð með samningum við kröfuhafa
í stærra samhengi, en ríkisstjórnin hefur horfið frá
því í bili og féð sótt til þeirra í formi skattlagningar.
Hugsanlega er verið að draga kröfuhafana að samn ­
ingaborðinu í leiðinni. Fyrstu viðbrögð benda til
þess að mun meiri ánægja sé með leiðréttinguna en
margir áttu von á, samanber kannanir, og stemn ­
ingin hjá þeim sem eru á móti boðuðum aðgerðum
virðist vera að snúast upp í setninguna: Þetta gat
verið verra. Auðvitað heyrast þau rök að fyrst ríkis ­
stjórnin ætli sér að fjármagna 80 milljarðana með
beinni skattheimtu hvers vegna féð fari þá ekki
frekar í að greiða niður skuldir ríkisins eða í nýtt
hátæknisjúkrahús.
Helsti ávinningurinn sem leiðréttingin leiðir
vonandi af sér er þjóðarsátt. Að stundin í Hörpu hafi
verið tímapunktur. Tímapunktur þar sem punktur
var settur aftan við margumræddan forsendu ­
brest og biðinni miklu í atvinnulífinu sé lokið. Árin
fimm frá hruni séu kvödd og byrjað upp á nýtt með
meiri sátt á milli skuldara gengisbundinna lána
og verðtryggðra lána, hreinna borð og stórauk inn
drifkraft í atvinnulífinu. Að vísu voru fjármála ­
fyrirtækin búin að afskrifa yfir 1.000 milljarða hjá
fyrir tækjum og einstaklingum frá hruni áður en að
leiðréttingunni kom. Sigmundur Davíð og Bjarni
hefðu átt að gefa út afgerandi yfirlýsingu í Hörpunni
um að þetta væri þeirra lokasvar og að biðinni miklu
sem allt of lengi hefði einkennt atvinnulífið væri
lokið. Að ekki væri meira á leiðinni fyrir einhverja
hópa íbúðaeigenda. Þá hefðu allir séð hvernig staða
þeirra væri og getað gert sínar ráðstafanir út frá því.
Þeir sem skulda of mikið og telja sig ekki ráða við
þá glímu gætu þá ákveðið að lýsa sig gjaldþrota og
byrja upp á nýtt. Enda er löngu ljóst að leiðréttingin
dugar engan veginn þeim sem skulda mikið og ráða
ekki við greiðslubyrðina.
Biðin hefur verið eitt helsta vandamálið í atvinnu ­
lífinu. Allir bíða og hafa beðið eftir nýjum kjara ­
samn ingum, skuldaleiðréttingu heimila, endur ­
reiknuðum bílalánum og íbúðalánum, fyrirliggjandi
dómum dómstóla í skuldamálum. Þá bíða margir
eftir að ný ríkisstjórn láti meira að sér kveða við
að örva atvinnulífið með skattalækkunum. Á síð­
asta kjörtímabili biðu allir eftir margumræddri
skjaldborg heimilanna, sem breyttist í tjaldborg,
og að þáverandi ríkisstjórn færi frá völdum til að
nýir menn kæmust að stjórnborðinu sem legðu
áherslu á að örva atvinnulífið og landsmenn til
dáða. Um það snerust kosningarnar síðastliðið vor.
Engu að síður var „leiðrétting húsnæðislána“ svo
áberandi í kosningabaráttunni að erfitt var fyrir
báða stjórnarflokkana að hunsa það loforð. Vert er
að setja 80 milljarða niðurfærsluna í leiðréttingunni
í samhengi við fyrri ráðstafanir ríkisstjórna.
Nærtækt er að líta á það þegar fráfarandi ríkisstjórn
skrifaði undir loforðalista til að liðka fyrir frjálsum
kjarasamningum á síðasta kjörtímabili. Eftir undir­
skriftina sagði Steingrímur J. Sigfússon, þá fjár ­
mála ráðherra, að loforðalistinn myndi kosta ríkið 60
millj arða næstu þrjú árin.
Leiðréttingin er engan veginn áhyggjulaus fyrir ríkissjóð og ekki skal gert lítið úr því. Verðbólga vegna meiri eyðslu er líklegast
vanmetin í áhrifunum og vegna verðtryggingar
gæti skuldastaðan fljótlega farið í fyrra horf. Það
yrði hins vegar mikil gæfa ef leiðréttingin leiddi
til þjóðarsáttar á vinnumarkaði. Fjárlagahallinn
frá árinu 2008 er orðinn yfir 600 milljarðar króna
og ríkissjóður greiðir í kringum 80 milljarða á ári
í vexti. Ekkert er eins mikilvægt og að ríkissjóður
sé rekinn af ábyrgð og án halla. Á hinum erfiðu
dögum haustið 2008 þegar bankarnir hrundu var
lögð ofuráhersla á að ríkissjóður færi ekki á höfuðið
svo hægt væri að koma upp starfhæfu bankakerfi
og halda greiðslukerfinu gangandi. Það afrek
verður aldrei ofmetið. Ef lánshæfismat ríkissjóðs
er lágt smitast það á bankana og fyrirtækin í land ­
inu. Fyrirtækin þurfa á traustum ríkissjóði og
bankakerfi að halda og heimilin þurfa á traustum
fyrirtækjum að halda. Ef leiðréttingin leiðir til verra
lánshæfismats ríkissjóðs er það áhyggjuefni fyrir
atvinnulífið og hittir heimilin fyrir – sem nú er verið
að hjálpa.
Vonandi skilar leiðréttingin sér í sátt á milli skuld­
ara í þjóðfélaginu og út á vinnumarkaðinn og að
stundin í Hörpu hafi verið sá tímapunktur þar sem
punktur var settur aftan við forsendubrestinn og
byrjað var upp á nýtt í atvinnulífinu af meiri krafti
en áður. Það yrði stóri ávinningurinn – og besti
punkturinn.
Jón G. Hauksson
Stóri ávinning-
urinn er sáttin.
Vonandi reynist
stundin í Hörpu
tímapunktur
sem markar nýtt
upphaf með því að
punkturinn hefur
verið settur aftan
við forsendu-
brestinn.
Leiðari