Skáldskaparmál - 01.01.1992, Blaðsíða 176

174 Jón Torfason
því að hann hét mönnum vináttu sinni ef þessu vildu játa en ellegar afarkostum
þá sem hann mætti við komast.. (424-25)
Yfir þessum kostum sátu menn lengi á alþingi en að lyktum var samþykkt
að neita skattgjöfum og öllum álögum Ólafs konungs. Ekki kom til þess að
Ólafur gæti fylgt eftir tilraunum sínum til að leggja ísland undir sig því nú
var farið að vatna undan honum sjálfum í Noregi.
Ólafur konungur hefur alltaf svipaðan hátt á. Hann byrjar á því að
vingast við valdamikla einstaklinga í eyjunum, á gjafaskipti við þá og margir
gerast honum handgengnir. Hann hlutast til um kristinn rétt á Islandi og
blandar sér í deilur Orkneyjajarla, á m.a. þátt í að einn þeirra er veginn. Þegar
Orkneyjajarlar og höfðingjarnir í Færeyjum eru komnir á hans fund allir
saman er þeim hótað öllu illu undir rós en vináttu ef þeir beygi sig fyrir
konungi. Tveir mestu vitmenn sögualdar, Snorri goði og Skafti lögsögu-
maður, telja það óráð að forsvarsmenn Islendinga fari allir senn á konungs-
fund og samstaða þeirra dugði til hrinda yfirráðatilraunum konungs.
Þessi kafli er líklega saminn á árunum 1230-1235 en þá fer Noregs-
konungur að marki að hlutast til um mál á Islandi. Margir Islendingar höfðu
gerst handgengnir konungi eins og Snorri raunar sjálfur. Erkibiskupinn í
Niðarósi hafði einnig haft mikil afskipti af málefnum kirkjunnar hér og þess
var skammt að bíða að norskir biskupar sætu í Skálholti og á Hólum. Ef
umrædd frásögn í Ólafs sögu helga er skoðuð með hliðsjón af þessari
vaxandi íhlutun erlendis frá fer ekki hjá því að Snorri sé að flytja löndum
sínum varnaðarorð, vara þá við hættunni af konungsvaldinu og brýna þá til
samstöðu. Er hugsanlegt að það hversu linlega Snorri tók á móti Sturlu
Sighvatssyni, þegar Sturla hrakti hann úr Borgarfirði 1236, hafi stafað af því
að hann hafi ekki viljað að Islendingar veittu vatni á myllu konungs með því
að berjast innbyrðis?
Einn þáttur er eftir í þessari frásögn Snorra Sturlusonar af afsali
sjálfstæðis. Það er að sýna hvernig bregðast á við þegar frelsinu er glatað. Sú
saga gerist í Færeyjum. Fyrst er hermt frá því að skip það, er sækja átti skatt
Ólafs konungs til eyjanna, týndist og er gefið í skyn að það sé af manna-
völdum. Fór svo tvö ár í röð. Ólafur konungur sendir þá eftir hirðmönnum
sínum í Færeyjum til að fá sannar fregnir af þeim um skipshvörfin. Þórálfur
úr Dímon réðst til fararinnar en um líkt leyti sendir Þrándur úr Götu þrjá
frændur sína til Noregs með ullarfarm. Fyrstu nóttina í Noregi er Þórálfur
myrtur. Ólafur konungur er nærstaddur og ákærir frændur Þrándar um
morðið. Þeir bjóða járnburð til að sanna sakleysi sitt en konungur sættist á
það. Næstu nótt leggja þeir hins vegar úr höfn og halda heim til Færeyja með
ullarfarminn óseldan. Þessi kafli er dæmigerður fyrir frásagnarhátt Snorra og
hlutlægni. Flest bendir til að þess að Þórálfur hafi verið myrtur að undirlagi
Þrándar í Götu en samt er hugsanlegt að konungur eigi hlut að máli.
Þrándur heyr nú einkastyrjöld við konung og beitir brögðum og