Skáldskaparmál - 01.01.1992, Blaðsíða 189

Sturlungasaga - Textar og rannsóknir
187
haft nokkuð skiptar skoðanir um hvenær sagan muni rituð en flestir
álíta nú að Sturla hafi skrifað hana á síðustu æviárum sínum. Hann lést
árið 1284 (sbr. þó Stefán Karlsson 1988).
9. Haukdæla þáttur er verk höfundar samsteypunnar. Hann er ágrip af
sögu Haukdæla frá landnámi til um 1200.
10. Hrafns saga Sveinbjarnarsonar fjallar um ævi þessa höfðingja og læknis
en Þorvaldur Vatnsfirðingur lét drepa hann 1213. Aðeins síðari hluti
sögunnar er tekinn í samsteypuna en hún hefur varðveist sérstök eins
og fyrr greindi. Ágreiningur hefur verið með fræðimönnum um það
hvort sagan muni rituð fyrir eða eftir dauða Þorvalds Vatnsfirðings
1228. En nú er oftast talið að hún sé frá árunum 1230-60 (Guðrún P.
Helgadóttir 1987: lxxxi-xci).
11. Þórðar saga kakala, eins og hún hefur varðveist í Sturlungu, greinir frá
valdaskeiði söguhetjunnar á Islandi 1242-49. Sagan er sennilega samin
eftir lát Þórðar árið 1256, líklegast um 1270.
12. Svínfellinga saga segir frá deilum Ögmundar Helgasonar í Kirkjubæ við
Svínfellingana Sæmund og Guðmund Ormssyni á árunum 1248-52.
Saga þessi mun skrifuð síðar en Islendinga saga, sennilega um 1300.
Fræðimenn hafa til skamms tíma verið sammála um að höfundur
Sturlungu hafi ekki breytt efniviði sínum að nokkru ráði og viðbætur hans
séu smávægilegar ef tekið sé tillit til hversu samsteypan er mikil að vöxtum.
Að áliti Jóns Jóhannessonar voru vinnureglur höfundarins aðallega tvær:
1) Hann skipaði efni sérstöku sagnanna í tímaröð og 2) þar sem tvær sögur
sögðu frá því sama notaði hann yfirleitt aðeins fyllri frásögnina. Þess vegna
er ekki unnt að endurgera efnislega margar sérstöku sagnanna án þess að í
þær verði eyður um sumt (Jón Jóhannesson 1946: xvi-xvii). Sá sem þetta ritar
hefur hins vegar haldið þeirri skoðun fram að Sturlungu höfundur ætti
stærri hlut í verkinu en álitið hefur verið og af samanburði við sögurnar sem
hafa varðveist annars staðar megi ráða skilning hans á formi veraldlegra
samtíðarsagna og efni (Úlfar Bragason 1986: 124-81). Stephen Norman
Tranter hefur einnig sýnt fram á að höfundur samsteypunnar vélaði mun
meira um efnivið sinn, valdi úr, raðaði upp að nýju og tengdi saman þannig
að safnið myndaði merkingarlega heild (Tranter 1987).
Sá sem tók saman Reykjarfjarðarbók mun hafa fylgt svipuðum reglum og
höfundur Sturlungu þegar hann bætti fjórum verkum við upphaflega safnið
(Jón Jóhannesson 1946: xix-xxi, xlvi-xlix). Þau eru:
1. Þorgils saga skarða sem segir frá ævi Þorgils, aðallega á árunum
1252-58. Sagan er líklega skrifuð eftir 1275.
2. Sturlu þáttur sem er ágrip af ævi Sturlu Þórðarsonar frá árinu 1262 til
dauðadægurs. Jón Jóhannesson telur að tvö lög séu í þættinum. Líklega
sé fyrri hlutinn gamall viðauki við Þorgils sögu skarða en ritari II hafi