Skáldskaparmál - 01.01.1997, Síða 49

Hetjan sem vingull
47
þessa eiginleika, óvissu eða vafa, sjálfri söguhetjunni, Sigurði, þannig að hann hafi
orðið fyrirmynd hetjunnar sem vinguls.
Ég held að ég þurfi ekki að réttlæta þá skoðun mína, að Laxdœla saga hafi orðið
fyrir áhrifum frá sögninni um Sigurð og Brynhildi og að hlutverk Kjartans
samsvari því hlutverki sem Sigurður leikur í þeirri sögn. Margir hafa leitt
sannfærandi rök að því að svo sé, eins og fram kemur sérstaklega í kaflanum um
arfhetjusagnaí bókT.M. Anderssons, TheIcelandicfamily sagar ' Hvað Gunnlaugs
sögu snertir er einnig hægt að benda á tengsl við sagnirnar um Völsunga. Knut
Liestol hefur sýnt fram á að draumur Þorsteins um álft, tvo erni og val í öðrum
kafla sögunnar byggist á draumi Krímhildar um tvo erni og val sem sagt er frá í
Niflungaljóðum og samsvarar draumi Guðrúnar urn hauk í tuttugasta og sjötta
kafla Vólsunga söguP Að því er snertir Kormáks sögu má minnast þess að í nítjánda
kafla sögunnar hvíla Kormákur og Steingerður hvort sínum megin bríkar á
sveitabæ. Þessi brík, sem virðist vera nokkurskonar skilþil, minnir að sjálfsögðu
á sverðið milli Tristrams og Isöndar, eins og Bjarni Einarsson leggur áherslu á, en
líka á sverðið milli Sigurðar og Brynhildar eins og de Vries hélt fram í fyrri útgáfu
Altnordische Literaturgeschichte sinnar.26 Að vísu neitar Bjarni ekki að höfundur
Kormáks sögu kunni líka að hafa hugsað til sagnarinnar um Sigurð og Brynhildi í
þessu sambandi. En eitt sem virðist styðja rök de Vries fremur en Bjarna hvað
þetta atriði snertir er að í kaflanum á undan, átjánda kafla sögunnar, er minnst á
að maður að nafni Sigurður hafi verið í félagi með Kormáki og bróður hans,
Þorgilsi, þegar þeir voru í víkingu og að þessi Sigurður hafi verið „þýðeskr maðr
okvel borinn“. Aþennan Sigurð erhvergi minnstannarsstaðar. Nafnið oglýsingin
á þessum manni gætu bent til þess að höfundur Kormáks sögu hafi haft Sigurð
Völsung í huga á þessu stigi sögunnar.:’ I Bjarnar sögu Hítdælakappa eru líkingar
við sagnirnar um Sigurð annarsvegar og Tristram hinsvegar hérumbil jafnar, ef svo
má segja. I þriðja kafla sögunnar biður Björn Þórð að færa Oddnýju hring, sem
minnir að vissu leyti á hringinn Andvaranaut í sögninni um Sigurð og Brynhildi,
en einnig á fingurgullin sem færast á milli Tristrams og Isöndar. Þó er hann
kallaður hringur, en ekki fingurgull, í Bjarnar sögu; þetta minnir ef til vill frekar
á Sigurð og Brynhildi en á Tristram og ísönd. En aftur á móti drepur Björn í
fimmta kafla sögunnar flugdreka, sem minnir fremur á drekadráp Tristrams en á
24 Sjá þriðja kaflann, „The heroic legacy“, í T.M. Andersson, Tbe Icelandicfamily saga: an analytic
reading (Harvard studies in comparative literature, XXVIII), Cambridge, Mass., 1967, bls.
65-93.
25 Sjá: Knut Liestol, The origin of the Icelandic family sagas (Instituttet for Sammenlignende
Kulturforskning, serieA: forelesninger, X), Osló, 1930, bls. 176-77.
26 Sjá: Bjarni Einarsson, Skáldasögur, bls. 130-33, með tilvísun til de Vries. - í annarri útgáfu
bókar sinnar virðist de Vries hafa tekið undir niðurstöður Bjarna að mestu leyti. Þar minnist
hann á Tristram og ísönd í sambandi við bríkina í Kormáks sögu, en ekki á Sigurð og Brynhildi.
Sjá: Jan deVries, Altnordische Literaturgeschichte, 2 bindi (= Grundriss der gcrmanischen Philologie,
XV-XVI), zweite, völlig neubearbeitete Auflage, Berlín, 1964-67, II, bls. 391-95, sérstaklega
bls. 393, nmgr. 143.
27 Að vísu er leshátturinn /yfeÆrvafasamur, eins og fram kemur í neðanmálsgrein í Fornritaútgáf-
unni á viðeigandi stað. Sjá: Vatnsdœla saga og fl. (ÍF, VIII), bls. 266, nmgr. 2.