Peningamál - 01.09.2005, Blaðsíða 5

INNGANGUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
5
stýrivextir Seðlabankans hæstir 11,4% og raunstýrivextir ríflega 7%.
Nokkuð vantar enn á að aðhald peningastefnunnar sé orðið álíka mikið
og það varð mest á þessu tímabili. Jafnframt er ljóst að ofþenslan á
þessu ári mun verða enn meiri en þá. Vert er að huga vel að þessu því
að eftir á að hyggja virðist aðhald peningastefnunnar á árunum 1999
til 2001 ekki hafa verið nægilegt.
Ef verðbólguvæntingar hefðu haldist í samræmi við
verðbólgumarkmiðið mætti hugsanlega ná sambærilegu aðhaldi
með lægri stýrivöxtum. Annað er hins vegar uppi á teningnum. Verð-
bólguvæntingar umfram markmið virðast hafa grafið um sig, jafnvel
til lengri tíma litið. Greiningardeildir og aðrir sem móta viðhorf virðast
gera ráð fyrir því að Seðlabankinn muni leyfa verðbólgu að aukast
langt upp fyrir verðbólgumarkmið bankans og haldast þar án þess
að aðhafast nokkuð. Fyrir vikið gæti hann þurft að hækka stýrivexti
sína meira en áður hefur þótt sennilegt til að ná verðbólguvæntingum
niður í átt að markmiðinu. Jafnframt er líklegt að lengur þurfi að beita
ströngu aðhaldi en áður hefur verið talið. Væntingar markaðsaðila um
að stutt sé í að stýrivextir nái hámarki og muni fljótlega lækka á ný eru
óraunsæjar og tefja fyrir miðlun peningastefnunnar um vaxtarófið.
Í september var verðbólga í annað skipti á þessu ári meira
en 1½% yfir verðbólgumarkmiði Seðlabankans. Greinargerð til
ríkisstjórnarinnar sem birt var hinn 19. þessa mánaðar af því tilefni
er að finna í ritinu. Samkvæmt grunnspánni sem kynnt er í þessu
hefti Peningamála verður verðbólgumarkmiðinu ekki náð fyrr en á
árinu 2008 verði stýrivextir ekki hækkaðir frekar. Það er lengri tími
en hægt er að sætta sig við, sérstaklega í ljósi þess að gert er ráð
fyrir að gengi krónunnar haldist mjög sterkt í þeirri spá. Seðlabankinn
mun því ótrauður vinna áfram að því að verðbólgumarkmiðinu verði
náð á ný á spátímabilinu. Til þess hefur bankinn nægilega öflug tæki
þótt sviptivindar á gjaldeyrismörkuðum kynnu að bera verðbólgu
tímabundið af réttri leið. Spá sem byggist á markaðsvæntingum um
vexti og breytilegu gengi undirstrikar óvissuna sem tengist gengis-
þróuninni.
Verðbólguspár eru hins vegar aðeins tæki til greiningar – ekki
endanlegur sannleikur. Óvissan um líklega langtímaaðlögun gengis
krónunnar, eignaverðs, ytri jafnaðar og erlendra vaxta veldur því að
spár til tveggja ára kunna að gefa ranga mynd af því sem þá verður
uppi á teningnum. Nýlegir hagvísar og verðbólguhorfur benda þó
ótvírætt til þess að þörf sé á að auka aðhald enn frekar. Bankinn
hefur því ákveðið að hækka stýrivexti sína um 0,75 prósentur. Með
því að taka svo stórt skref að þessu sinni tekst vonandi að sannfæra
einstaklinga, fyrirtæki og fjármálamarkaðinn um að Seðlabankanum
sé full alvara með að halda verðbólgu sem næst verðbólgumarkmiði
bankans á næstu tveimur árum og til lengri tíma þótt það kunni um
tíma að koma hart niður á ýmsum atvinnugreinum. Dýrkeyptara
verður að láta reka á reiðanum og leyfa verðbólgunni að festa sig í
sessi því að þá verður enn kostnaðarsamara að ná henni niður síðar.
Draga má úr hliðaráhrifum strangs peningalegs aðhalds með aðhaldi
í atvinnulífi og hjá hinu opinbera og síðast en ekki síst með varfærni í
útlánum lánastofnana.