Peningamál - 01.09.2005, Qupperneq 36

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
36
VII Ytri jöfnuður
Útlit er fyrir enn meiri viðskiptahalla á yfirstandandi ári en spáð var
í júní. Ytri jöfnuður þjóðarbúsins hefur versnað mikið það sem af er
árinu. Á fyrri helmingi ársins var metviðskiptahalli og er útlit fyrir að
hann haldist svipaður á seinni hluta ársins. Ástæða meiri halla en áður
var spáð er mun meiri innflutningur á sama tíma og útflutningsspá
hefur hækkað aðeins. Einnig er gert ráð fyrir meiri viðskiptahalla fyrir
árið 2006 en áður og enn töluverðum viðskiptahalla árið 2007.
Metvöruskiptahalli á fyrri helmingi ársins
Methalli var á vöruskiptajöfnuði fyrstu sjö mánuði ársins, 44,4 ma.kr.
sem er meiri halli en á öllu árinu 2004. Verðmæti vöruinnflutnings
jókst um 27,6% og vöruútflutnings um 5,6% á föstu gengi. Í júlí varð
mesti halli sem orðið hefur í einum mánuði. Þá varð töluverð aukning
í innflutningi á meðan útflutningur dróst saman og var hallinn 10,2
ma.kr. Vöruskiptahalli sem hlutfall af vergri landsframleiðslu hefur
ekki verið meiri á fyrri helmingi árs frá því að farið var að mæla
landsframleiðslu ársfjórðungslega. Fyrstu sjö mánuði ársins 2005 var
vöruskiptahallinn u.þ.b. þriðjungi meiri í hlutfalli af landsframleiðslu
en á sama tíma metárið 2000 (sjá mynd VII-1).
Viðskiptahalli heldur áfram að aukast
Viðskiptahalli á fyrri helmingi ársins var um 65 ma.kr., eða sem nam
rétt rúmlega 14% af vergri landsframleiðslu, sem er met. Stór hluti
hallans var tilkominn vegna halla vöruviðskipta, en halli þjónustu-
jafnaðar jókst einnig mikið. Undirliggjandi ójafnvægi er þó e.t.v. enn
meira en þessar tölur gefa til kynna. Halli á þáttatekjum var minni
en gera hefði mátt ráð fyrir í ljósi þess að hreinar erlendar skuldir
þjóðarbúsins hafa aukist hröðum skrefum. Þetta skýrist af sveiflum í
endurfjárfestum hagnaði af erlendri fjárfestingu, sem á öðrum ársfjórð-
ungi dró verulega úr hallanum. Vaxtajöfnuðurinn versnaði hins vegar,
enda hækkuðu erlendar skuldir um tæplega 37% á fyrri helmingi
ársins 2005, eftir 40% vöxt á árinu 2004. Vaxtajöfnuðurinn væri
þó enn meiri ef erlendir vextir væru ekki nálægt áratuga lágmarki.
Vaxtaberandi eignir hafa einnig aukist en ekki eins mikið.
Spáð er meiri vexti innflutnings en í júní og að innflutningur
muni ná hámarki sem hlutfall af vergri landsframleiðslu á þessu ári.
Vöxtinn má einkum rekja til mikils innflutnings varanlegrar neysluvöru
og fjárfestingarvöru tengdrar framkvæmdum við byggingu álbræðslna
og orkuvera. Aukin einkaneysla og hátt gengi krónunnar hafa ýtt
undir innflutning varanlegrar neysluvöru. Á mynd VII-3 sést þróun
innflutnings varanlegrar neysluvöru, landsframleiðslu, einkaneyslu og
gengisþróunar undanfarin sjö ár. Þegar gengi krónunnar hefur hækkað
hefur einkaneyslan vaxið hraðar en hagvöxtur og innflutningur
varanlegrar neysluvöru aukist enn meira. Á tímabili gengislækkunar vex
einkaneysla hægar en landsframleiðsla og innflutningur varanlegrar
neysluvöru dregst saman eða stendur í stað. Á undanförnu ári hefur
gengi krónunnar styrkst verulega og einkaneysla og innflutningur
varanlegrar neysluvöru aukist hraðar en áður hefur sést.
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
Mynd VII-1
Vöruskiptajöfnuður á fyrri árshelmingi
1997-2005
Heimild: Hagstofa Íslands.
% af vergri landsframleiðslu
-35
-25
-15
-5
5
15
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Mynd VII-2
Undirþættir viðskiptajafnaðar
1. ársfj. 1996 - 2. ársfj. 2005
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Þáttateknajöfnuður
Þjónustujöfnuður
Vöruskiptajöfnuður
Rekstrarframlög talin með þáttatekjum
Ma.kr.
75
100
125
150
175
200
225
250
275
300
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Mynd VII-3
Þróun landsframleiðslu, einkaneyslu, gengis
og innflutnings varanlegrar neysluvöru1
1. ársfj. 1999 - 2. ársfj. 2005
Verg landsframleiðsla
Innflutningur varanlegrar neysluvöru
Gengisvísitala (meðaltal ársfjórðungs)
Einkaneysla
1. Árstíðarleiðrétt.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
1. ársfjórðungur 1997 = 100