Peningamál - 01.03.2007, Blaðsíða 25

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
1
25
Mynd IV-1
Vöxtur þjóðarútgjalda og
framleiðsluspenna 1999-20091
1. Spá Seðlabankans 2007-2009.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Framleiðsluspenna (h. ás)
Vöxtur þjóðarútgjalda (v. ás)
-10
-5
0
5
10
15
20
-4
-2
0
2
4
6
8
‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99
% af framleiðslugetu
IV Innlend eftirspurn og framleiðsla
Undanfarin ár hefur þjóðarbúskapurinn einkennst af miklu ójafnvægi.
Ör vöxtur innlendrar eftirspurnar hefur leitt til þess að framleiðsla
hefur aukist hraðar en framleiðslugeta. Framleiðsluspenna hefur því
myndast sem birtist í verðbólguþrýstingi á vörumarkaði og launaþrýst-
ingi á vinnumarkaði. Vöxtur innlendrar eftirspurnar hefur ítrekað
reynst meiri en spáð var og aðlögun þjóðarbúskaparins að jafnvægi
hefur látið bíða eftir sér. Við slíkar aðstæður er ólíklegt að verðlag og
laun breytist í samræmi við verðbólgumarkmið Seðlabankans. Spáin
sem kynnt er hér á eftir leiðir í ljós að forsenda þess að takist að vinda
ofan af ójafnvæginu er að þjóðarútgjöld dragist verulega saman. Til
þess að kalla fram þann samdrátt sem þarf til þess að framleiðslu-
spenna minnki og verðbólga hjaðni að markmiði Seðlabankans þurfa
stýrivextir að haldast óbreyttir fram á síðasta fjórðung þessa árs.
Breytt framsetning grunnspár
Grunnspár Seðlabankans hafa oft dregið upp mynd af framvindu
efnahagsmála sem er í ósamræmi við verðbólgumarkmið bankans.
Eins og rakið er í fyrsta kafla felur slík tilhögun í sér verulegan vanda.
Grunnspáin sem hér er kynnt bregður upp mynd af því hvernig sér-
fræðingar Seðlabankans telja að peningastefnan geti stuðlað að þeirri
aðlögun efnahagslífsins sem nauðsynleg er til þess að verðbólgumark-
mið bankans náist innan ásættanlegs tíma. Stýrivaxtaferillinn sem
liggur til grundvallar spánni er valinn af sérfræðingunum með mark-
mið Seðlabankans að leiðarljósi, í stað þess að byggjast á væntingum
markaðsaðila um framvindu stýrivaxta eða á óbreyttum vaxtaferli út
spátímann (sjá umfjöllun um könnun á mati sérfræðinga í rammagrein
IV-1). Með þessari tilhögun má segja að Seðlabankinn endurheimti
yfirráð yfir eigin grunnspá. Spár sem fela í sér framvindu efnahagsmála
sem ekki samrýmist verðbólgumarkmiðinu eru því úr sögunni.1
Framleiðsluspennan horfin og undirliggjandi verðbólga á markmið
við árslok 2008 eftir öran samdrátt þjóðarútgjalda
Samkvæmt grunnspánni mun aðlögun framleiðslu að framleiðslu-
getu eiga sér stað á þessu og næsta ári (nánari sundurgreiningu á
grunnspánni er að finna í töflu 1 í viðauka 3). Við árslok 2008 er
fram leiðslu spennan horfin og undirliggjandi verðbólga (án skatta-
breytinga) jöfn verðbólgumarkmiði Seðlabankans (sjá nánar í kafla IX).
Megindrifkraftur aðlögunarinnar er snarpur samdráttur fjárfestingar,
en einkaneysla stendur nánast í stað í ár og dregst þó nokkuð saman
á næsta ári. Forsenda þess að aðlögunin verði nægilega mikil til þess
að verðbólgumarkmiðið náist er að stýrivextir haldist háir alllengi eftir
að verðbólga tekur að hjaðna. Gert er ráð fyrir óbreyttum stýrivöxtum
fram á síðasta fjórðung þessa árs, en að þá taki þeir að lækka og verði
liðlega 10% að meðaltali á síðasta fjórðungi næsta árs. Leggja ber ríka
1. Breytt framsetning grunnspár gerir samanburð við eldri grunnspár erfi ðari viðfangs þar
sem þær byggðust á öðrum stýrivaxtaferli sem samrýmdist ekki alltaf mati bankans.
Nánari umfjöllun um mikilvægi undirliggjandi stýrivaxtaferils í spám seðlabanka er í grein
Þorvarðar Tjörva Ólafssonar í þessu hefti Peningamála.