Skírnir - 01.09.1990, Síða 15

SKÍRNIR
UM DAUÐANS ÓVISSAN TÍMA
267
stæður: Andleg velferð er markmið hennar. Hinn dauðvona losar sig
við eigur sínar með því að telja þær fram og ráðstafa þeim en hlýtur um
leið að vera með hugann bundinn við þær.
II
Á fjórtándu og fimmtándu öld sprettur upp ný bókmenntagrein sem
sækir form sitt til erfðaskrárinnar. Erfðaskráin eins og henni hefur nú
verið lýst verður uppspretta skáldlegs innblásturs. Skáldin notuðu þetta
form til þess að fjalla um hverfulleik jarðneskrar tilveru og um dauð-
ann. Bygging kvæðanna var oft sams konar og í erfðaskránum og
svipað orðalag notað. Engu að síður eru sum þessara kvæða óvenju per-
sónuleg og áhrifamikil. Erfðaskráin er játning sem er að nokkru leyti
sjálfsprottin og að hluta þvinguð fram. Það er játning manns sem stend-
ur andspænis dauðanum og þeirri mynd af ævi hans sem dauðinn birtir
honum: óþægilegri mynd þar sem blasa við óskir hans og þrár, eftirsjá
og vonbrigði (sbr. Ariés, bls. 198).
Af þeim skáldum sem ortu ljóð innan þessarar bókmenntagreinar er
Franfois Villon eflaust þekktastur. Verk hans snúast einkum um dauð-
ann og það að deyja, eins og titlar tveggja stærstu ljóðabálka hans bera
með sér: „Le Lais“ („Arfurinn") og „Le Testament" („Erfðaskráin").
Þau verk sem eignuð verða Francois Villon með vissu má skipta í
þrennt.’ Það eru ljóðabálkarnir tveir sem fyrr voru nefndir og svo 16
stök ljóð, flest í ballöðuformi. Eitt þeirra er „L’Epitaphe Villon“
(Ballade des pendus) eða „Hangakvæði" eins og það heitir í íslenskri
þýðingu Jóns Helgasonar. I stóru ljóðabálkunum tveimur eru víða
athyglisverðar hugmyndir Villons um dauðann. Engu að síður eru þeir
um leið fullir af lífi; hann nefnir til sögu fjölda fólks, vini sína og óvini,
vísar til atburða stórra og smárra úr daglegu lífi. Lesendur eru skyndi-
lega staddir mitt í hringiðu mannlífs sem löngu er horfið. Þó er langt frá
því að þessi miklu kvæði séu aðgengileg nútímalesanda. Þau þarfnast
ótal skýringa á mannanöfnum, staðanöfnum og atburðum. Án þeirra er
ólíklegt að lesandi botni nokkuð í kvæðinu eða það sem verra er, það
1 Franijois Villon: Poésies, útg. Jean Dufournet. Gallimard, Paris 1973. Hér
eftir verður vísað til þessarar útgáfu með blaðsíðutali í svigum innan
meginmáls.