Skírnir - 01.09.1990, Blaðsíða 33

SKÍRNIR
UM DAUÐANS ÓVISSAN TÍMA
285
syngi yfir moldum hans, að öllum verði ljúft að blessa leiðið, að ekkert
fari úrskeiðis svo að ekki þurfi að seinka útförinni. Og Hallgrímur
gleymir ekki þeim sem vinna þá erfiðisvinnu að moka mold yfir
kistuna, hann biður þeim tímanlegrar farsældar og eilífrar. I 37. erindi
er tekið fram að skáldið á í raun ekkert sjálfur, hann hefur þegið allt af
Guði og felur honum nú aftur allt sem hann fékk gefins. Hann biður
fyrir „veslingum sínum“ og „föðurleysingjum“, að Guð verði sjálfur
faðir þeirra, taki „þann hópinn" að sér. Loks biður hann fyrir öllu
heimilisfólki sínu meðan þau eru öll enn á lífi.
V
Kenningar Ariésar um viðhorf til dauðans á fimmtándu, sextándu og
sautjándu öld koma vel heim og saman við viðhorf til dauðans í
kvæðum eftir Villon og Donne. Þeir hafa mjög sterka sjálfsvitund
andspænis dauðanum og líta þannig á dauðann að hann sé „tilvistarleg“
spurning eða frumspekilegt fyrirbæri. Með þessu er átt við að dauðinn
knýr þá til uppgjörs við lífið allt og tilgang þess. Sama á við um
Hallgrím Pétursson. I kveðskap allra þriggja má sjá áhrif frá erfða-
skránum, þ.e. tilhneigingu til að nota form erfðaskrárinnar þegar horfst
er í augu við dauðann og gert upp við lífið. Villon, Donne og Hall-
grímur eru ekki bara af ólíku þjóðerni og uppi á mismunandi tíma
heldur einnig hver úr sinni kirkjudeild. Engu að síður eru sömu
grundvallarhugmyndir kristinnar trúar í kvæðum þeirra allra. Þeim er
eðlilegt að setja sig í spor Krists og samsama sig þjáningum hans. Trúin
á Krist er þeim öllum afar mikilvæg í dauða, einkum á þetta við um
Donne og Hallgrím en líka Villon þótt það sé með nokkuð öðru móti.
Það sem einkum greinir Villon og Donne frá Hallgrími er djarfleg og
frumleg notkun þeirra á tungumálinu. Þeir leika sér að málinu, eru með
útúrsnúninga, orðaleiki og fleira. Slíkar tilraunir er ekki að sjá í sálmum
Hallgríms um dauðann. Tæpast þarf að taka fram að Hallgrími var hug-
stæð óvissa dauðastundarinnar. Honum var tamt að líta á lífið allt sem
undirbúning dauðans enda er það viðhorf ríkjandi í boðun kirkjunnar
á þessum tíma. Þótt macabre-fyrirbærið hafi sennilega verið ókunnugt
Hallgrími var boðskapur þess honum ekki fjarlægur: að minna á óvissa
dauðastund og einnig að dauðinn mætir öllum á sama hátt hvernig sem