Skírnir - 01.09.1990, Síða 258

510
GUNNAR SKARPHÉÐINSSON
SKÍRNIR
Næstur manna til að hafa forgöngu um útgáfu skólaljóða var Jónas
Jónsson frá Hriflu. Nýju skólaljóðin voru þessi skólaljóð nefnd og komu út
í tveim heftum. Sá Jónas um útgáfu þess heftis sem fyrr var gefið út en það
var ætlað eldri nemendum. Þetta hefti var gefið út árið 1924. Síðara heftið sem
út var gefið hlaut hins vegar nafnið fyrra hefti og kom út árið 1926.
Umsjónarmenn þess voru Benedikt Björnsson og Egill Þorláksson. Það er
tvennt sem vekur strax athygli þegar blaðað er í bók Jónasar og hann víkur
raunar sjálfur að í formála fyrir bókinni. Annars vegar er það hversu mikið
er um brot úr ljóðum og svo hitt að hann velur mikið af ljóðaþýðingum.
Hann rökstyður þetta hvort tveggja. Vel þýdd kvæði hafa að hans mati sama
gildi fyrir bókmenntalegan þroska lesendanna eins og væru þau frumsamin.
Undir þetta sjónarmið geta eflaust margir tekið. En í íslenskum skólaljóðum
hafa þýðingar verið fremur fyrirferðarlitlar. Veigamesta undantekningin er
bók Finns Torfa Hjörleifssonar: Ljóðasafn handa unglingum sem út kom
árið 1979. í þeirri útgáfu skólaljóða sem Námsgagnastofnun hefur nú látið
prenta og nánar verður fjallað um hér á eftir hafa engar ljóðaþýðingar verið
teknar. Skoðanir manna eru vísast skiptar hvað þetta varðar en á hitt ættu allir
að geta fallist að fyllsta ástæða sé til að kynna nemendum þýdd ljóð. Það ætti
að stuðla að víðari sjóndeildarhring og aukinni samkennd með öðrum þjóð-
um. En hvað það snertir að velja svo mörg brot úr ljóðum hefur Jónas þau
rök að það sé gert til að kynna sem mest efni í sem minnstu rúmi og svo hitt
að þar séu einmitt teknar þær vísur sem bestar séu og líklegar til að hrífa mest
og vekja þar með áhuga unglinganna á að lesa ljóðabækurnar sjálfar. Eysteinn
álítur þessa tilhögun réttmæta. Það tel ég fremur orka tvímælis. Ljóð mynda
í eðli sínu heild sem varla er réttlætanlegt að rjúfa.
Bók Jónasar hlýtur þó að teljast að mörgu leyti vel heppnað verk. Hann
ritar nokkur orð um skáldin, æviferil þeirra og helstu einkenni. Einnig skrifar
hann um tildrög sumra ljóðanna. Þetta gerir hann með einstaklega ljósum og
eftirminnilegum hætti. Enda minnist ég þess að hafa heyrt eldra fólk, sem las
þessa bók í barnaskóla, láta vel af henni. Um val Jónasar á ljóðum segir
Eysteinn:
I raun og veru sýnir kvæðavalið að þjóðernishyggja Jónasar er engu
minni en Þórhalls eða annarra sporgöngumanna rómantískrar
hugmyndafræði frá dögum sjálfstæðisbaráttunnar. Hún er hinsvegar
raunsærri; Jónas horfist í augu við nöturlegt ástand ættjarðarinnar, í
hinni ytri náttúru, í atvinnumálum þjóðarinnar og í menningarmálum.
(Ljóðalærdómur, bls. 45)
Þetta virðist rétt ályktað því hér er t.d. að finna ljóð Bólu-Hjálmars með hinni
ískyggilegu fjallkonumynd. Aðalgalli bókarinnar er aftur á móti sá að mati
Eysteins að Jónas sniðgengur ungu skáldin. Ástæðuna telur hann vera þá að
hugmyndafræði hins nýrómantíska skáldaskóla hafi ekki verið Jónasi alls
kostar að skapi og er það trúlega rétt.
Fyrra hefti þessara Nýju skólaljóða kom svo út tveim árum síðar en bók