Skírnir - 01.09.1990, Síða 264

516
GUNNAR SKARPHÉÐINSSON
SKÍRNIR
II
Námsgagnastofnun hefur nú á undanförnum árum gefið út nýtt safn
skólaljóða í þremur bindum fyrir allt grunnskólastigið. Bækurnar heita
Ljóðsprotar, Ljóðspor og Ljóðspeglar. Þær eru gerðar með þarfir ákveðinna
skólastiga í huga og á sú fyrsta einkum að nýtast byrjendastigi (1.-3. bekk),
önnur bókin er ætluð miðstigi (4.-6. bekk) og sú þriðja unglingastigi (7.-9.
bekk). Bækurnar eru í allstóru broti og samanlögð blaðsíðutala er 544 síður.
Hér er því um að ræða langstærsta safn sinnar tegundar sem út hefur verið
gefið. Telst mér svo til að ljóðin í bókunum í heild séu tæplega 750. Til
samanburðar má geta þess að í Skólaljóðum Kristjáns J. Gunnarssonar er 161
kvæði. Inngangur'útgefenda er prentaður í tveim bókanna (Ljóðsprotum og
Ljóðspeglurrí) og koma þar fram markmið og helstu einkenni þessarar nýju
ljóðaútgáfu. Þar segir meðal annars:
Bókunum er fremur ætlað að vera sýnisbækur ljóða en úrvalsljóð og
verður höfuðeinkenni þessarar útgáfu ef til vill sá mikli fjöldi ljóða sem
birtist í bókunum. Það er því úr nógu að moða og geta kennarar og
nemendur valið og hafnað, eftir því sem þurfa þykir. (Ljóðspeglar,
bls. 6)
Hér er greinilega verið að feta nýjar brautir. Fyrri útgefendur héldu sig
yfirleitt við svonefnd úrvalsljóð og söfn þeirra voru fæst mjög stór. Einnig er
ljóst að þessar nýju bækur eiga að geta nýst skólafólki vel þó svo að smekkur
kennara og nemenda kunni að vera margvíslegur. Það má því segja að farin
sé sú leið að sætta ólík sjónarmið með nægilega fjölbreytilegu og efnismiklu
vali. Þetta kann að reynast hyggilegt. Sumir eru þeirrar skoðunar að kennarar
ættu ekki að reyna að lesa önnur ljóð með nemendum sínum en þau sem þeir
sjálfir hafa mætur á. Er eflaust mikið til í því. Þá má einnig benda á að ef vel
tekst til með útgáfu svo stórra bóka og áhugi nemenda kviknar hafa þeir í
höndum mikið af ljóðum sem þeir geta lesið að eigin frumkvæði. Hins vegar
hafa menn einnig bent á að óheppilegt sé að fá nemendum í hendur stórar
bækur sem þeir lesi ekki nema að litlu leyti. Slíkt sé ekki uppörvandi. Má
fallast á það sjónarmið varðandi kennslubækur almennt en ljóðasöfn og
bókmenntatextar ættu samt að hafa nokkra sérstöðu í þessu sambandi. Þegar
um slíkt efni er að ræða er þess væntanlega fremur von að nemendur lesi af
sjálfsdáðum eitt og annað í námsbókunum. Ekki síst ef þær eru vel úr garði
gerðar og fallegar.
Utgáfunni í heild eru sett nokkur almenn markmið eins og fyrr var nefnt
og er rétt að víkja stuttlega að þeim áður en getið er einstakra bóka. Þar segir
fyrst að ljóðin skuli vera frá ýmsum tímum og hlutur nútímaljóða ekki minni
en eldri ljóða. Orðalagið „frá ýmsum tímum" gæti átt að benda til allra alda
íslenskrar bókmenntasögu. Valið er hins vegar að mestu leyti bundið við ljóð