Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Blaðsíða 117

Myndar kristindómurinn menningu?
Kristin menning síðari alda
Ég nefndi hér að framan, að kristindómurinn hafi ekki kennt Rómverjum
og Grikkjum verklega menningu í fomöld. Þetta á þó ekki við um það,
sem síðar gerðist í Vestur-Evrópu. Þar ræktuðu kirkjunnar menn land í
stórum stíl, ruddu skóga, byggðu sæluhús og gistihús og grundvölluðu
klaustur, borgir, skóla og háskóla. í mörgum löndum hefur engin rækt
verið lögð við þjóðleg fræði, fyrr en kristnin hefur kennt a.m.k. nokkmm
mönnum að lesa og skrifa. Skólinn, sjúkrahúsið og kirkjan em stofnanir,
sem kristindómurinn hefur upphaflega skapað í mörgum löndum. Meðal
allmargra frumstæðra þjóða hefur kristindómurinn reist mikinn hluta
menningarlífsins frá grunni, fært mál þeirra í letur í fyrsta sinn, skapað
hinar fyrstu bókmenntir, kennt þeim margs konar iðnað og jarðrækt, auk
þess sem það hefur hjálpað þeim til að byggja ofangreindar
þjóðfélagsstofnanir og hæli fyrir böm og holdsveika og hjálpað þeim á
margvíslegan hátt í tímanlegri og andlegri neyð.
Mikið af gömlum, þjóðhættulegum og villimannslegum siðvenjum hefur
kristindómurinn unnið sigur yfir í þeim löndum ekki síður en vorum
löndum. Mætti þar margt upp telja, sem ekki vinnst tími til hér. í stuttu
máli: Kristindómurinn leysir þjóðimar úr viðjum syndar, lasta og villu.
Ef einhver skyldi halda, að hinir fmmstæðu menn séu „frjálsir” og óháðir
þeim böndum, sem binda hinn siðmenntaða mann, þá skyldi sá maður lesa
„Totem und Tabu” eftir Sigmund Freud og sjá, hve þrælbundinn hinn
svokallaði „frjálsi villimaður” er á nálega öllum sviðum af margvíslegum
ótta og fáránlegum siðum og venjum. Sannleikurinn einn fær gert
mennina frjálsa, og það er Guð, sem er sannleikurinn.
Vér gætum spurt: Hvers vegna hefur sú tækni og þau vísindi, er
nútíminn býr við og dreifir um alla jörðina, myndast og þróast í hinum
kristna heimi? Er það af því, að kristnin tók hin fomu vísindi að erfðum
frá fornaldarmenningunni? Það getur ekki verið svarið, því að
múhameðstrúin tók þau líka að erfðum og var á fyrri hluta miðalda að
ýmsu leyti lengra komin og stóð hærra á mörgum sviðum en hin
nýmyndaða menning Vestur-Evrópu. Reynsla mín bendir í aðra átt. Hún
er í stuttu máli þessri Kristindómurinn kennir mönnum samvizkusemi,
nákvæmni og vinnu. I kristnu menningarsamfélagi, þar sem þrælahald er
afnumið og allir eru frjálsir menn, verða líka allir að vinna. Sex daga
skalt þú verk þitt vinna! Þetta boðorð finnst ekki í heiðninni og mörgum
heiðingjanum finnst það hart og ógeðfellt. Fátt er erfiðara að kenna á
kristniboðsakrinum en nákvæmni og samvizkusemi með hönd og anda.
Letin, hóglífið og hroðvirknin eru meðal rótgróinna lasta í heiðninni og
hafa valdið margvíslegri stöðvun í menningu, er eitt sinn virtist hafa
byrjað vel og var kominn langt áleiðis. Hjá oss fylgja margir vísindamenn,
læknar, hjúkrunakonur og náttúruvísindamenn, mjög ákveðnu
vinnusiðferði, sem hefði ekki getað orðið til í heiðinni menningu — og
115