Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Blaðsíða 159

Þankarúnir
Persónuleg menning6
Hvað er persónuleg menning? Og hvaða menning er ópersónuleg? Má
ekki einu gilda hvort menning vor er persónuleg eða ekki, ef oss tekst að
tileinka oss einhverja menningu á annað borð?
Fyrir svo sem hálfri öld mátti með alþýðu manna finna mikinn
fróðleiksþorsta. Menn höfðu yndi af að tileinka sér fróðleik af ýmsum
gerðum. Skólar handa þroskuðum æskulýð voru fáir og smáir. Það sem
menn á annað borð lærðu, var persónulegt, annað hvort af brýnni
lífsnauðsyn eða af því að menn langaði til að læra það, eins og til dæmis
fróðleik um framandi þjóðir eða fögur ljóð íslenzkra skálda. Menn ræddu
saman, spurðu hver annan og svöruðu spumigum. Annað hvort varð að
sækjast eftir þekkingunni eða vera án hennar, því hún bauð ekki sjálfa sig
fram. Ásýnd þekkingarinnar var aðlaðandi og vingjamleg, líkt og blóm í
garði em vingjamleg, ef maður snýr sér að þeim og gefur sér tíma til að
skoða þau.
Á nýafstöðnu þingi margra menntamanna frá öllum Norðurlöndum og
fleiri löndum öðmm var til umræðu spumingin um persónulega tileinkun
menningarinnar. Finnskur rektor sagði meðal annars að fjöldinn allur af
æskulýð nútímans fengi ekki tileinkað sér menninguna presónulega,
heldur lenti hann í andstöðu við þekkinguna og stældist í þrjózku sinni
gegn henni. í stað þess þekkingarþorsta, sem áður var, og löngunar til að
læra, er nú komin andúð á þekkingunni og leiði á því, sem læra skal.
Jafnframt þessu ryðst hin ópersónulega menning að hverjum manni
gegnum fjölmiðlunartækin, útvarp, sjónvarp o.fl. og að sumu leyti
gegnum skyldunámið. Margir láta sér nægja þessa ópersónulegu menn-
ingu, og spyrja mætti hvort það geri nokkuð til. En það kemur í ljós að
menn, sem þannig em afklæddir persónulegri menningu, geta ekki eða
treysta sér ekki til að leysa mjög einföld vandamál, svo sem persónuleg
vandamál í eigin lífi eða á heimilum sínum eða í uppeldi bama sinna.
Menn verða mjög háðir hinni ópersónulegu múgmenningu, geta lítið
annað en það, sem er orðið þeim vani; hafa óbeit á nýrri áreynslu og
glímu við ný viðfangsefni. Sérfræðingar eiga að leysa allan vanda.
Hvað geti hugsazt til þess að eignast nýja gerð af fróðleiksþrá og glæða
hana með bömum og æskulýð? Ætti að fækka skyldunámsgreinum bama-
og unglingaskóla, til dæmis niður í lestur, skrift, kristin fræði, reikning
og sögu, eins og áður var, bæta þar við samtíðarfræðslu, en sleppa
skyldunámi í fjölmörgu öðm, og veita þó kennslu í því öllu sem vilja,
bæði í verklegum og bóklegum greinum? Og mætti ekki stytta útvarps-
tímann, gera blöðin minni og betri, hætta að telja mönnum trú um að
allra lélegasta skvaldur í útvarpinu sé tónlist fyrir ungt fólk, en góðum
kennumm frelsi til að kenna það, sem þeim er hugleikið, á þann hátt sem
6 Birtist í Lesbók Mbl. 28. tbl. 1964.
157