Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Síða 136

Jóhann Hannesson
hann sagði skilið við rationalisma og hvarf til calvinisma siðbótaraldar.
Hann lifði og andaði í veröld Biblíunnar, bæði Gamla og Nýja testa-
mentinu. Kenninguna um náðarútvalningu Guðs kunni hann að hagnýta til
að fá tilheyrendur sína til að taka trúarlega ákvörðun. Markmið prédik-
unar hans var að fá einstaklinga til að tileinka sér boðskapinn um synd og
náð persónulega. Þar er sama markmið og í öllum raunverulegum
píetisma.
Wilfred Monod, d. 1942 er kunnur franskur prédikari á vorri öld, en
hjá honum gætir mikils áhuga um félagsmál og alþjóðlegt samstarf
kirkna. Ut frá þeirri vakningu, sem þeir Barth og Brunnar og fleiri
Svisslendingar komu af stað, hafa borist mikilvæg áhrif á margar kirkjur
mótmælenda um víða veröld. í þessari vakningu gætir sterkra áhrifa frá
siðbótarmönnum og biblíulegum kristindómi. Prédikun þessara Sviss-
lendinga og þýzkra manna, sem stóðu að stofnun „játningar-kirkjunnar”,
sem svo var nefnd, átti mikinn þátt í því að hvetja fjölda manns til
staðfestu gegn ofsóknum og villukenningum nazista. Þessi áhrif hafa
einnig náð til Norðurlanda, svo sem kunnugt er af samtíðarsögunni.
13. Prédikun í enskumælandi löndum
Þar sem reformeraðar kirkjur eru mjög útbreiddar meðal enskumælandi
þjóða, er það eðlilegt að prédikunin þar beri meiri keim af svissnesku
siðbótinni en hinni lúthersku. Hér hafa anglikanar sérstöðu, sökum þess
hve fast þeir hafa haldið við foman liturgískan arf kirkjunnar. Þá
einkenna vakningarhreyfingar mjög trúarlífið í mörgum enskumælandi
löndum, og sumar þessarra hreyfinga hafa leitt til stofnunar nýrra
kirkjudeilda, bæði á Bretlandseyjum og vestan hafs.
Helzti siðbótarmaður Skota, John Knox, líktist Calvin að því leyti að
meginþættimir í prédikun hans em ritningartúlkun og spámannlegur
boðskapur, en hér við bætist snilldarleg heimfærsla til eigin samtíðar. En
prédikun meðal Skota tók síðar að hneigjast í átt til smásmugulegra
ritskýringa. Á 19. öld varð hins vegar í Skotlandi sterk evangelisk
vakning, og áhrifa hennar gætir enn. Á vorri eigin öld hefir Iona-
hreyfíngin látið allmikið til sín taka.
Púrítanar lögðu mjög mikla áherzlu á hinn spámannlega þátt í boðun
orðsins, og nefndu samkomur sínar meira að segja spádómssamkundur,
„Prophesyings”. Mikið af prédikun púrítana var flutt blaðalaust, og lítið
var hirt um að skrásetja ræðumar með hraðritun, eins og vér finnum
víða í sögu prédikunarinnar, allt frá fomöld. Ekki er auðvelt að komast
að orsökum þess andrúmslofts, sem ríkjandi varð í púritönskum
söfnuðum. Af elztu ritum independista á Bretlandseyjum er ekki mikið
varðveitt. En varla verður það í efa dregið að púrítanar hafa varðveitt
sterk, en fremur einhliða áhrif frá Calvin. Þeir sem héldu vestur um haf,
134