Jón á Bægisá - 01.12.2006, Síða 19

AðþýSa undirtyllur
á Islandi, sem hafa fullt vald á frumtextanum, að gera athugasemdir við
áreiðanleik vestur-íslenskra bókmennta. Hinsvegarhafahópar manna, sem
Homi Bhabha kallar „umrenninga“ heimsins — „nýlendubúa, eftirlendubúa,
farandfólk, minnihlutahópa — flökkukindur sem ekki láta hemjast innan
heimilismarka þjóðlegrar menningar og einhljóma samræðu hennar“ (315),
vakið athygli okkar á því að frumtextar gilda ekki lengur. Sjálf nákvæmnin
er vafasöm í samhengi nýs umhverfis.
Nefna má sæg annarra orsaka fyrir því hve enskar þýðingar á íslensku
efni eru fágætar. Sumar þeirra eru tengdar stöðu þýðinga á enska tungu
yfirleitt. Arið 1994 gaf Lawrence Venuti út bók sína The Translator’s
Invisibility, sem virðist vera útfærsla á grein sem birtist í tímaritinu Textual
Practice árið 1993 undir heitinu „Translation as cultural politics: regimes of
domestication in English“. I bók sinni ræðir Venuti þýðingar á ensku og
sýnir frammá hvernig hlutdrægni og hleypidómar hafa þróast. Hann er að
fjalla um rfkjandi skynvillu gagnsæis sem afleiðingu liðugrar orðræðu. Það
sem hann er að vísa til er sú staðreynd að liðugt og fljótandi framstreymi
er orðið helsti þáttur enskra þýðinga. Gagnsæ orðræða merkir einfaldlega
að þegar maður les þýðingu fái hann ekki séð að um þýðingu sé að ræða.
Málfar þýðingarinnar er svo liðugt og svo gagnsætt að það ginnir mann til
að halda að hann sé að lesa frumsaminn texta. Af þessum sökum verður
þýðandinn ‘ósýnilegur’. Þessháttar málfar finnum við til dæmis í Penguin
Classics.
Það sem þvílíkur liðugleiki leiðir af sér er hinsvegar róttæk framkvæmda-
áætlun um ílendingu [domestication] erlends efnis í enska tungu. Lesendur
á ensku geta látið sem erlendi höfundurinn sé dulbúinn Anglóamríkani.
Margvíslegir drættir upprunalegu menningarinnar hafa verið endur-
skilgreindir af þýðandanum, þannig að þeir verði kunnuglegir á ensku.
Að skilningi Venutis er hér einfaldlega um að ræða nýtt form imperíal-
isma. Þetta er kallað linguicism. Venuti kveður linguicism eiga sér stað
„annarsvegar vegna þess að hinn erlendi texti er móttækilegur fyrir margs-
konar útleggingu, jafnvel þegar um einstök orð er að ræða; hinsvegar vegna
þess að valkostir þýðandans svara til menningarástandsins og verða því á
kostnað frumtextans“ (37). Með öðrum orðum lýsir Venuti þýðandanum
svo, að hann sé „að greypa viðtekin innlend gildi á texta af annarri tungu“
og sé þá um leið að svipta hann sögulegu mikilvægi (38). Vegna þess að
þannig hegðum við okkur á ensku, vegna þess að við leggjum svo mikið
uppúr liðugleik og gagnsæi, þá getum við ekki skilað lesendum flóknum,
bjöguðum, riðluðum, áður óheyrðum erlendum textum, einsog ljóðum
Stephans, á ensku með neinni umtalsverðri nákvæmni.
Verkið virðist óvinnandi þegar hafðar eru í huga hömlur tungu, menn-
ingar, vana og gildismats. Samt er til ein lausn sem sýnist vera skynsamleg.
á JÁSæy/diá — í DAG HEYRA SÖNGGYÐJURNAR TIL m'n
17