Jón á Bægisá - 01.12.2006, Qupperneq 32

Jón Bjarni Atlason
ekki endilega að koma á óvart að á stöku stað megi finna „lagfæringar“ á
ljóðum, til dæmis með því að fella úr, bæta inn eða breyta lítillega.
Hins vegar má leiða líkum að því að annað og meira geti legið að
baki brottfalls lokaerindis Sigrúnarljóða og að þær „listrænu ástæður“
sem Poestion minnist á eigi rætur sínar að rekja til atriða í íslenskri bók-
menntasögu. I greininni „Aldur Ferðaloka“ sem birtist í Kvœðafylgsni árið
1979 færir Hannes Pétursson rök fyrir því að þetta fræga ástarkvæði Jónasar
Hallgrímssonar hafi verið einskonar andsvar skáldsins við Sigrúnarljóðum
enda stingi Ferðalok í stúf við meginhugsun þeirra. Hannes Pétursson segir
að lokaerindi Ferðaloka (Háa skilur hnetti / himingeimur...) sé „stefnt
beint gegn síðustu vísu Sigrúnarljóða [...]“ (bls. 183). Hann tekur einnig
fram að lokavísa Jónasar í Eg œtlaði mér aðyrkja (aðeins uppkast frá hendi
skáldsins, hér í útgáfu Matthíasar Þórðarsonar, Kvœðafylgsni, bls. 176) sé
augljóst gys skáldsins að lokum Sigrúnarljóða: „En hvernig heimskir náir, /
með hjúp og moldarflet, / ‘unnast bezt eftir dauðann’, / eg aldrei skilið get.
—“ Hannes telur að aðalástæðan fyrir þessu háði Jónasar hafi verið að „hann
var andsnúinn afturgöngu-rómantík kvæðisins [...]“ (bls. 181—182).
Þó ekki verði færðar beinar sönnur á það í þessari grein, er líklegt að þessi
hugsun hafi einnig náð til annarra skálda eins og Steingríms Thorsteinssonar.
Vel má vera að Poestion hafi ekki farið varhluta af henni enda átti hann í
töluverðum bréfaskriftum við hann og aðra íslenska samtíðarmenn sína.
Hann getur því hafa verið þeirrar skoðunar að það færi Sigrúnarljóðum
einfaldlega ekki vel að láta heimska nái unnast eftir dauðann. Poestion
var ekki einn um að sleppa þessu erindi úr Sigrúnarljóðum. í danska
bókmenntatímaritinu Gæa árið 1845 birtist grein eftir Grím Thomsen um
Bjarna Thorarensen og skáldskap hans. Með henni fylgdu einnig fjögur ljóð
Bjarna í þýðingum Gríms. Um það segir í grein Hannesar um Ferðalok (bls.
177-178): „I Sigrúnarljóð vantar niðurlagserindið, enda taldi Grímur það
síðari viðbót, hvað sem hann hafði fyrir sér í því; erindið stendur á sínum
stað í þeirri uppskrift kvæðisins sem skáldið sendi Bjarna Þorsteinssyni á
Stapa, að því er helzt virðist með bréfi 23. júlí 1820.“ Það liggja því ólíkar
ástæður að baki brottfellingar erindisins hjá Poestion og Grími. Nokkuð
líklegt er að Poestion hafi þekkt til greinarinnar sem birtist í Gæa og
mögulega hefur það átt sinn þátt í því að hann sleppti erindinu þó að hann
hafi þekkt útgáfu Einars H. Kvarans á kvæðum Bjarna, þar sem lokaerindið
stendur á sínum stað. Hvað Grím varðar er þetta nokkuð athyglisvert í ljósi
þess að hann orti sjálfur um framhaldslíf eftir dauðann í kvæðinu Ólund,
sem Jónas Hallgrímsson gerði síðar grín að í Ólund 2 og Ólund 3 og 15
eru nú. En Hannes Pétursson hallast að því í grein sinni að háðinu sem
kemur fram í Eg ætlaði mér að yrkja sé einnig beint gegn Grími því „nú
sömu misserin sendir Grímur frá sér þýðingu Sigrúnarljóða, lofgjörðar um
30
á .fflayeóá - Tímarit þýðenda nr. 10 / 2006