Jón á Bægisá - 01.11.2008, Síða 23

Magnús Asgeirsson ogAðventa
fætur. Slíkur dans er líklega sjaldan tígulegur þótt hinsvegar megi segja
að það sé mun meira afrek að komast á þennan hátt eftir línunni en með
fæturna ókeflaða! En þetta er villandi líking, þótt hún dragi fram mun á
frumyrkingu og þýðingu. Sá munur þykir mér skýrður á sannferðugri hátt
með líkingu af annarri list eða öðrum listgreinum: list tónlistarmannsins,
söngvarans eða leikarans, sem flytur og túlkar frumverkið. Sá flutning-
ur fellur saman við þann „flutning“ eða tilfærslu milli mál- og menning-
arheima í þýðingum sem ég vék að hér á undan.3 Tónlistarmaðurinn, leik-
arinn og þýðandinn kanna frumverkið og túlka merkingu þess. Sú túlkun
opinberast í flutningi þeirra. Sá flutningur er einstakur og sé verkið flutt
að nýju, ekki síst ef það er flutt af öðrum manni, þá birtist önnur túlkun,
nýjar áherslur og að einhverju leyti nýr merkingarheimur. Ut frá þessari
samlíkingu má og líta svo á að frumhöfundurinn og túlkandinn séu að
skapa í sameiningu; þeir stunda ekki sömu listina en listgreinarnar tengjast
í flutningi verksins. Sú afurð er því samvinnuverk, sköpunarverk tveggja
aðila.4 Þýtt bókmenntaverk á sér tvo höfunda. Þetta flækir höfundargildi
verksins og jafnframt mat á þýðingunni. Bókmenntafræðin (og þar með
talin bókmenntasagan) hefur ævinlega átt í vandræðum með þetta tvö-
falda höfundargildi og það blendingsform sem þýðing er.
Þýðingar Magnúsar á íjölmörgum ljóðum heimsbókmenntanna eru
fjölbreytileg dæmi um flutning á ljóðagóssi milli mála og menningarheima
og jafnframt um mismunandi aðferðir við túlkun frumtextanna og flutn-
ing þeirra á nýju máli. Magnús þýðir stundum af allmikilli merkingarlegri
og formlegri nákvæmni og beint úr frummálunum. Þetta á við um ljóð
á Norðurlandamálunum, ensku og þýsku. En hann á það líka til að laga
formið í hendi sér — eins og kunnugt er snýr hann stundum lausbundnum
módernískum ljóðum yfir í bragbundið og rímað íslenskt snið - og jafn-
vel inntakið líka og staðsetninguna, eins og þegar hann staðfærir „Laug-
ardagskveld“ Frödings, svo sem frægt er („Það var kátt hérna um laug-
ardagskvöldið á Gili“). Og hann þýðir líka stundum úr millimálum, þ.e.
nýtir sér þýðingar á öðrum málum þegar hann hefur ekki aðgang að frum-
textanum. Og þetta á ekki aðeins við um „Rubáiyat" eftir Omar Kha-
yyám, þar sem þýdd er frjálsleg ensk þýðing Edwards FitzGeralds, en hún
hefur eiginlega öðlast stöðu frumtexta sem margir hafa þýtt (og við það
verður höfundargildið í raun þríþætt). Aðrar kunnar þýðingar Magnúsar
3 Sbr. umfjöllun í bók minni Tvímteli. Þýðingar og bókmenntir, Reykjavík:
Bókmenntafræðistofnun/Háskólaútgáfan 1996, s. 166. A s. 164-172 í Tvímalum er fjallað
um myndmál um þýðingar í tengslum við viðhorf til þýðinga.
4 Orðið „aðili“ ber að skilja víðum skilningi hér; til dæmis koma oft margir að flutningi
tónverka og leikrita og sinna mismunandi listrænum þáttum.
á — Að geta sagt „shit fyrir framan dömu
21