Jón á Bægisá - 01.11.2008, Page 78

Kendra Willson
Frægasta málsvörn fyrir ljóðstöfum er eftir Jón Helgason (1944). Eins
og Kristján Arnason bendir á, var þetta erindi lesið „yfir íslenskum stúd-
entum í Kaupmannahöfn á útmánuðum 1944, í hernuminni Danmörku
á lýðveldisári“ og þjóðernishyggja því skiljanleg (2003:105). Jón bendir á
breytingar í íslenskri ljóðlist. Kristján Arnason gerir grín að „íhaldssemi"
Jóns sem harmar afkringingu y og „hneykslast t.d. á þeirri ósvinnu að hafa
kv-framburð“ (Kristján Arnason 2003:104).
Jón Helgason (1944) leggur áherslu á það að ljóðstafirnir gera íslensk-
una sérstaka meðal tungumála nútímans þar sem hin germönsku málin
hafa glatað stuðluninni, rétt eins og beygingakerfið hefur hrunið hjá ná-
grannaþjóðum. Þetta er enn eitt dæmið um það hvernig íslenskan hefur
varðveitt hinn sameiginlega germanska arf betur en systurtungurnar.
Jón heldur því fram að þótt útlendingur gæti líklegast tamið sér íslensku
stuðlasetningarreglurnar (hann hefur kannski haft Schweitzer 1887 í huga)
myndi viðkomandi samt aldrei heyra stuðlana á sama hátt og innfæddur.
„Hvernig færi ef útlendur maður tæki sér fyrir hendur að rannsaka
stuðlasetninguna í íslenskum Ijóðmælum? Hann gæti sett fram reglur sem
eflaust væru réttar og óyggjandi, en hitt væri miklu hæpnara hvort hon-
um tækist að heyra stuðlana, að gera þá samgróna vitund sinni á sama
hátt og sá sem alinn er upp með þá lifandi fyrir eyrunum“ (Jón Helgason
1944:222). Brageyrað er því hluti af íslenskri málkunnáttu og menningu og
bundið við innfædda.
I eigin (stuðluðum) ljóðum minnist Jón á aga ljóðstafanna sem tákn-
rænt ígildi íslensks hugsunarháttar og tengsla við fornöld. I ljóðinu „I
Árnasafni" segir ljóðmælandinn „hróðugur kveð ég þá stef mín í stuðl-
anna skorðum - /stofninn er gamall þó laufið sé annað en forðum“ (Jón
Helgason 1986:12). I ljóðinu „Ég kom þar“ segir frá einangrunarkennd ljóð-
mælandans sem fer á ljóðlestrarkvöld, líklegast í Danmörku, en er einn um
að mæla „á tungu sem kennd er til frostéls og fanna, / af fáum skilin, lítils
metin af öllum“og einkum einn um ljóðstafina (Jón Helgason 1986:16):
I salkynnum þessum var engin sál nema ein
sem agaði mál sitt við stuðlanna þrískiptu grein
né efldist að bragstyrk við orðkynngi heiðinnar drápu
(Jón Helgason 1986:17).
Síðan Jón skrifaði „Að yrkja“i944 hefur „ljóðbylting“ eða alla vega „brag-
breyting“ átt sér stað í íslenskri ljóðagerð með atómskáldunum og tilkomu
fríljóða (Eysteinn Þorvaldsson 1980:14). Ljóðstafirnir virðast samt ekki
hafa glatað þýðingu sinni íyrir þjóðina. Að sögn Carletons (1967:152) hafa
íslensku atómskáldin átt miklu erfiðara með að sleppa ljóðstöfum en enda-
76
á . jSasydiá — Tímarit um þýðingar nr. 12 / 2008