Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2010, Síða 27

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 86. árg. 2010 23
Umsvif Rauða kross
Svíþjóðar í Rússlandi var
um tíma mjög mikil. Margir
Svíar heimsóttu fangabúðir
fyrir rússneska hermenn í
Þýskalandi og Rauði krossinn
sendi þangað hjálpargögn.
Flestar hjálparsendingar
fóru þó austur á bóginn.
Samtals voru 40 járn­
brautarlestir sendar til
Rússlands til aðstoðar
þýskum stríðsföngum. Rauði
krossinn rak um tíma sjúkra­
hús í Samara, eða Kujbísjev
eins og borgin hét um tíma.
Þýskir stríðsfangar mynduðu
1919 félag sem tók við
rekstrinum en fagfólk frá Rauða krossinum var áfram þar við
störf. Elsa Brändström var þó aldrei þar heldur aðallega í Síberíu.
Starf Elsu var alls ekki áhættulaust. Hún á það sameiginlegt
með Florence Nightingale að hafa fengið smitsjúkdóm í starfi.
Vegna samskipta hennar við hermennina fékk hún taugaveiki
(smit valdurinn er bakterían Rickettsia prowazekii og berst
sjúkdómurinn með lúsum, ómeðhöndlaður leiðir hann oft til
dauða). Gerlar voru þó ekki eini ógn valdurinn. Eftir byltinguna
í október 1917 var Elsa handtekin og sökuð um njósnir en
slapp naumlega undan því að vera skotin. Aðrir starfsmenn
Rauða krossins voru ekki eins heppnir. Sænski læknirinn Sven
Hedblom var 1920 ásamt norskum aðstoðarmanni handtekinn
í Sjabarovsk af kósökkum og þeir báðir hengdir. Tveimur árum
seinna lést sænski hjúkrunarfræðingurinn Karin Lindskog úr
veikindum í Samara.
Eftir stríð urðu margir þýskir stríðs fangar eftir í Rússlandi.
Vegna borgar styrjaldarinnar í Rússlandi var erfitt að komast
heim og rússnesk yfirvöld með takmarkaðan áhuga á málefnum
þeirra. Elsa var um kyrrt í Rússlandi til 1920 en sneri þá aftur
til Svíþjóðar til þess að safna peningum handa stríðsföngum.
Hún hélt fyrirlestra og skrifaði einnig bók um reynslu sína og
fór ágóðinn í sjóð. Starf hennar vakti mikla athygli í Svíþjóð og
hún hlaut 1920 sænsku Illis Quorum­orðuna. Í Þýskalandi heita
götur og skólar eftir henni og gamli kennaraskólinn hennar í
Linköping í Svíþjóð ber nú nafn hennar.
Eftir að þýsku stríðsfangarnir snéru heim frá Rússlandi tóku
ný vandamál við. Margir voru fatlaðir og veikir og áttu erfitt
uppdráttar í Þýskalandi þar sem hagkerfið var illa farið eftir stríð.
Fyrir söfnunarfé stofnaði Elsa tvö heilsuhæli og barnaheimili fyrir
börn látinna hermanna. Hún settist að í Þýskalandi og giftist
kennslufræðingnum Robert Ulich. Eftir að nasistaflokkurinn
komst til valda neitaði Elsa að vinna fyrir stjórnina. Fjölskyldan
var ekki látin í friði og flutti á endanum til Bandaríkjanna 1934
þar sem hún hélt áfram að safna fé handa stríðsföngum
og flóttamönnum frá Evrópu. Í lok seinni heimsstyrjaldar
safnaði hún fötum og lyfjum handa börnum í Þýskalandi. Elsa
Brändström lést 1948 í Cambridge í Bandaríkjunum.
Þetta þýska frímerki var gefið
út 1951 í röðinni „Hjálparvættur
mannkynsins“, góðgerðarmerki fyrir
félagslega aðstoð.
á Íslandi og einungis í Lúxemborg er hann minni. Þá er
áætlað að sykursýki muni hrjá 1,6% Íslendinga árið 2010
og er það lægsta hlutfall í OECD-löndunum. Reykingar
eru á undanhaldi og er Ísland meðal sjö landa OECD
þar sem minna en 20% landsmanna reykja daglega.
Áfengisneysla hefur hins vegar stóraukist á Íslandi eða
um 74% síðan 1980. Alkóhóllítrar á mann eru samt færri
en að meðaltali í OECD-löndunum. Þá hefur hlutfall of
feitra á Íslandi hækkað stöðugt síðan 1990 og var orðið
20% 2007. Til samanburðar var það 3% í Japan og
34% í Bandaríkjunum. Notkun þunglyndislyfja var mest á
Íslandi eða 95 dagskammtar á 1.000 íbúa samanborið við
meðaltalið í OECD sem var 52. Notkun blóðfitulækkandi
lyfja var hér aðeins fyrir ofan meðaltal OECD en sýklalyfja
fyrir neðan.
Fréttapunktur