Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2010, Side 30

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 86. árg. 201026
góðar sem vitundarvakning en árangur
þeirra er minni en persónuleg tengsl,
stuðningur og eftirfylgni. Þess vegna er
mikilvægt að fylgja herferðum fast eftir
með góðu eftirliti og stuðningi í skólum
og heilsugæslu. Fjölrannsóknagreining á
48 auglýsingaherferðum í Bandaríkjunum
gegn heilsuspillandi lífsstíl, sem byggðust
á félagslegri markaðssetningu (social
marketing), sýndi að 9% höfðu snúið
frá þeim lífsstíl, ári eftir herferð. Í mildari
eða upplýsandi herferðum var árangurinn
um 5% (Snyder og Hamilton, 2002).
Árangur Reyksímans, eða hlutfall þeirra
sem hætta að reykja, er hins vegar um
36% ári eftir upphaf meðferðar enda um
persónulega forvarnaþjónustu að ræða.
Samskiptafærni heimilislækna
og hjúkrunarfræðinga í forvarna-
þjónustu lífsstílssjúkdóma
Erlendar rannsóknir sýna að góð sam­
skipta færni heilbrigðisstarfsfólks er áhrifarík
til að breyta óhollum lífs háttum og eykur
lang tímaárangur lífsstíls breytinga. Sam­
skiptafærni byggist á við móti og eftirfylgni
ásamt kunnáttu til að upplýsa og leiðbeina
þannig að boð skapurinn skiljist og sé
meðtekinn á þann veg að þjónustuþeginn
breyti hegðun sinni. Samskiptaþættir skipta
miklu máli innan markaðsfræða og eru
aðal uppistaða mælitækisins SERVQUAL
sem er spurningalisti byggður á 5
gæðavíddum: áreiðanleika, trúverðugleika,
svörun og viðbrögðum, hluttekningu og
áþreifanleika. Þetta mælitæki notaði ég
til að skoða þjónustugæði Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins og sér í lagi áhrif
samskipta lækna og hjúkrunarfræðinga á
lífsstílsbreytingar meðal skjólstæðinga sinna.
SERVQUAL byggist bæði á reynslu og
væntingum þjónustuþega og hefur víða
verið notað innan heilbrigðisgeirans, þó
ekki hér fyrr en nú. Uppsetningin er ekki
ósvipuð hinu sænska mælitæki KUPP
sem sumir hjúkrunarfræðingar þekkja.
Svör bárust frá 210 skjólstæðingum.
Flestir voru á aldrinum 40­64 ára
og langflestir eða 73% leituðu til
heilsugæslunnar þrisvar eða oftar yfir
árið. Í niðurstöðum kom fram að lítil
sem engin tengsl reyndust vera milli
samskiptaþátta heimilislækna og
hjúkrunarfræðinga og lífsstílsbreytinga
skjólstæðinga þeirra. Spurt var hvort
fræðsla eða hvatning heimilislæknis eða
hjúkrunarfræðings hefði einhvern tímann
leitt til lífsstílsbreytinga en við þeirri
spurningu voru fleiri svarendur ósammála
en sammála. Hér voru lífsstílsbreytingar
skilgreindar mjög vítt og tóku til breytts
mataræðis, aukinnar hreyfingar,
reykingabanns, minnkaðrar áfengisneyslu
og/eða koffíndrykkju eða annarar
heilsuspillandi iðju. Ýmsar skýringar geta
verið á þessari niðurstöðu. Í fyrsta lagi
að læknir eða hjúkrunarfræðingur hafi
ekki sinnt fræðslu eða hvatningu um gildi
lífsstílsbreytingar fyrir skjólstæðinginn. Í
öðru lagi er mögulegt að svarendur hafi
ekki talið sig þurfa á lífsstílsbreytingu
að halda eða í þriðja lagi að þeir hafi
ekki verið móttækilegir fyrir fræðslu sem
heilbrigðisstarfsmaður taldi sig hafa
veitt. Ekki var spurt um notkun áhuga­
hvetjandi samtalstækni eða hugrænnar