Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 48

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 89. árg. 201344
Ágætt er að rifja af og til upp réttar vinnustellingar. Eftirfarandi grein birtist í 1. tbl. Tímarits Hjúkrunarfélags Íslands 1970
og ekki er að sjá annað en að innihald hennar sé enn í fullu gildi.
Tilgangur allrar kennslu og tilsagnar í starfsstellingum og vinnutækni er tvíþættur,
í fyrsta lagi er reynt að fyrirbyggja ýmsa atvinnusjúkdóma og í öðru lagi er hún
liður í meðferð sjúkraþjálfara á sjúklingi til að koma í veg fyrir endurtekningu
þessara sjúkdóma.
Gamlar perlur
STARFSSTELLINGAR
Hina eiginlegu orsök sumra sjúkdóma
í hreyfikerfi líkamans, það er að segja í
liðum, liðböndum, vöðvum, sinum og
taugum, er oft hægt að rekja til skakkra
starfsstellinga, rangrar vöðvanotkunar,
lélegrar hönnunar vinnuáhalda og rangrar
stillingar og fyrirkomulags vinnuborða og
stóla. Kvillar af þessum sökum hrjá mjög
stóran hóp vinnandi fólks og er orsök
margra veikindadaga. Er því augljóst að
nauðsynlegt er að beita líkamanum rétt
við öll störf og hafa ytri vinnuaðstöðu
sem haganlegasta. Víða erlendis hafa
ýmis fyrirtæki og stofnanir sjúkraþjálfara
í þjónustu sinni, sem annast tilsögn í
starfstækni, og hefur það yfirleitt komið
í ljós að veikindadögum starfsfólks
hefur fækkað. Undanfarin þrjú ár hafa
starfsstellingar verið kenndar í forskóla
Hjúkrunarskóla Íslands og hefur kennslunni
verið skipt í þrjá bóklega og sjö verklega
Svanhildur Elentínusdóttir
tíma. Í þessari grein ætla ég að draga fram
nokkur atriði sem ég hef lagt til grundvallar
við bóklegu kennsluna og vona að þau
megi verða einhverjum til gagns.
Vöðvastarfið
Nauðsynlegt er að gera sér grein fyrir
því að þverrákóttu vöðvarnir vinna
ýmist statiskt (kyrrstætt) eða dynamiskt
(hreyfanlegt). Vöðvinn vinnur statiskt
þegar hann breytir ekki um lengd, það
er að segja er síspenntur, til dæmis halda
á barni. Þegar vöðvinn dregst saman og
slakar á til skiptis starfar hann dynamiskt,
til dæmis ganga, hjóla.
Statiskt vöðvastarf er mun meira
þreytandi en dynamiskt. Það byggist á því
að hinn stöðugi vöðvasamdráttur dregur
úr blóðrásinni í vöðvanum og þar með
súrefnis gjöf og efnaskiptum vöðvans. Þar
að auki þreytast taugafrumur og tauga­
brautir. Algengir fylgikvillar langvarandi
statiskrar vöðvanotkunar eru bólgur í
vöðvunum og við vöðvafestar.
Auðvitað getur maður ekki komist hjá því
að nota vöðva sína statiskt en bezt er að
reyna að minnka það eins og hægt er og
halda ekki vöðvum sínum síspenntum
að óþörfu. Það er ekki nauðsynlegt að
halda öxlunum uppspenntum við skriftir,
handavinnu, uppþvott og fleira en þetta
sér maður því miður mjög oft.
Mikilvægt er að skynja hvernig vöðvar
líkamans vinna til að geta gert sér grein
fyrir réttri líkamsbeitingu (og slökun).
Forðist ónauðsynlega vöðvaspennu,
notið þá vöðva sem starfið krefst og látið
aðra hvílast.
Sitjandi starf
Við skriftir og annað sitjandi starf er mjög
mikilvægt fyrir líkamann að stóll og borð
sé af réttri gerð og hæð. Ég ætla ekki að
fara mjög ýtarlega í gerð vinnuborða og
stóla, aðeins minnast á hið helzta.
Sitjandi starfsstelling er rétt þegar setið
er með beint bak, axlir afslappaðar,
hné og mjaðmir mynda rétt horn og
iljar hvíla á gólfinu. Til þess að þetta
sé unnt verður stóll og borð að vera í
réttri hæð. Borðhæð er hæfileg þegar
maður vinnur með framhandleggi nálega
í láréttri stöðu, það er að segja olnbogi
myndi rétt horn, og axlir eru afslappaðar.
Venjuleg hæð á skrifborðum er 72­75
cm, á vélritunarborðum 65­68 cm og
á eldhúsborðum 85­90 cm. Seta á
vinnustól verður að vera það stór að
hún styðji við allt að 2/3 hluta læranna.
Athuga skal að hreyfanlegt stólbak gefur
beztan stuðning þegar það styður við
neðsta hluta mjóbaks og efsta hluta
spjaldhryggjar, það er að segja það á að
stilla það neðar en almennt er gert, því
hlutverk stólbaks á vinnustólum er að
halda mjóbakssveigjunni.
Oft dettur manni í hug að þeir sem sjá um
innréttingar á skrifstofum, eldhúsum og
öðrum vinnustöðum hugsi eingöngu um
Svanhildur Elentínusdóttir.