Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 58

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 89. árg. 201354
Líðan og lífsgæði: SF-36v² lífsgæðalistinn
Samantekt á niðurstöðum úr SF­36v² lífsgæðalistanum er
sýnd í töflu 4. Heildarstigafjöldi fyrir andlega heilsu (MCS)
nýraþega var sambærilegur við meðaltal viðmiðunarþýðis
(47,28) en heildarstigafjöldi fyrir líkamlega heilsu (PCS) var
hins vegar undir meðallagi (43,56). Meðalheildarstigafjöldi var
40,86­49,13, þ.e. undir meðaltali í öllum þáttum listans nema
í þáttunum andleg líðan (49,13) og verkir (47,09). Enginn
marktækur munur reyndist vera á líðan nýraþega eftir kyni,
aldri, hjúskaparstöðu, menntun, afkomu, atvinnuþátttöku.
Öryrkjar fengu færri stig í þáttum almennrar heilsu (p=0,007) og
þegar spurt var um takmarkanir á athöfnum daglegs lífs vegna
andlegra vandamála (p=0,011).
Heilsa og líðan
Nýraþegar voru spurðir um veikindi eftir ígræðslu. Samkvæmt
svörum þátttakenda höfðu 6,3% greinst með krabbamein eftir
ígræðslu, 17,2% með beinþynningu, 9,4% með sykursýki og
12,7% með hjarta­ og æðasjúkdóma. Hlutfall þátttakenda,
sem höfðu fengið sýkingar sem þörfnuðust sýklalyfjagjafar oftar
en tvisvar á síðastliðnu ári, var 37,5%. Ekki var marktækur
munur á líðan þeirra sem greinst höfðu með sykursýki,
beinþynningu eða fengið sýkingar sem kröfðust meðferðar.
Hins vegar var almenn heilsa þeirra sem höfðu greinst með
hjarta­ og æðasjúkdóma marktækt verri (p<0,001). Ekki var
marktækur munur á líðan nýraþega eftir því hvort þeir fengu
nýra frá látnum eða lifandi gjafa, tíma frá ígræðslu eða hversu
lengi þeir höfðu verið í skilun fyrir ígræðsluna.
Fræðsla og stuðningur
Líðan nýraþega eftir því hvort þeir töldu sig hafa fengið
fræðslu og stuðning fyrir ígræðslu var einnig könnuð. Ekki
var marktækur munur á líðan nýraþega sem fengu nýra frá
lifandi gjafa, hvort sem þeir fengu upplýsingar og fræðslu frá
lækni/hjúkrunarfræðingi eða ekki. Nýraþegar, sem fengu nýra
frá látnum gjafa og sögðust hafa fengið upplýsingar frá lækni
eða hjúkrunarfræðingi, fengu marktækt fleiri stig í þáttunum
félagsleg virkni og andleg heilsa (p=0,022/0,040) heldur en þeir
sem ekki sögðust hafa fengið nægar upplýsingar. Sami hópur,
sem taldi sig hafa fengið næga fræðslu fyrir ígræðslu, var
marktækt betri í lífsþrótti (p=0,047), félagslegri virkni (p=0,035)
og andlegri heilsu (p<0,004). Nýraþegarnir, sem töldu sig oft
eða alltaf hamingjusama, fengu marktækt fleiri stig í þáttunum
almenn heilsa (p=0,038), lífsþróttur (p<0,000), félagsleg virkni
(p<0,002), takmörkun á athöfnum daglegs lífs vegna andlegra
vandamála (p=0,019) og andleg heilsa (p<0,000). Helmingur
þeirra (50%) sem fékk nýra frá látnum gjafa taldi að sér hefði
staðið til boða nýra frá lifandi gjafa sem þeir vildu ekki þiggja.
Tæplega 86% þeirra sem fengu nýra frá lifandi gjafa var boðið
nýra til gjafar, þ.e. þurftu ekki að biðja um það. Nýraþegarnir
voru þakklátir nýragjafa sínum en 20% þeirra sem þurftu að
biðja um gjafanýra fannst það erfitt. Þrjátíu og fimm prósent
nýraþeganna, sem fengu nýra frá lifandi gjafa, höfðu áhyggjur
af heilsufari nýragjafans og 20% fannst þetta of stór gjöf að
biðja um.
Tafla 4. Lífsgæði nýraþega á Íslandi. Lífsgæðaspurningalistinn SF­36v2®.
Líkamleg
færni (PF)
Takmarkanir
á þátttöku í
líkamlegum
athöfnum
vegna
heilsufars­
vanda (RP)
Verkir
(BP)
Almenn
heilsa
(GH)
Lífsþróttur
(VT)
Félagsleg
virkni (SF)
Takmarkanir
á athöfnum
daglegs
lífs vegna
andlegra
vandamála
(RE)
Andleg
heilsa
(MH)
Heildarstig
líkamleg
heilsa (PCS)
Heildarstig
andleg
heilsa
(MCS)
Fjöldi svarenda 72 72 73 73 72 73 71 71
Þýðismeðaltal
(0-100)
(transformed
score)
72,2 65,3 64,4 51,7 47,6 75,5 76,2 73,4
Meðaltal miðað
við bandarískt
þýði 1998
(norm based
score)
45,33 43,26 47,09* 40,86 44,66 46,17 44,76 49,13* 43,56 47,28*
Áreiðanleiki ** 0,889 0,917 0,883 0,711 0,753 0,733 0,852 0,805
Fylgni *** 0,446 0,734 0,790 0,330 0,433 0,578 0,657 0,453
PF: physical functioning, RP: role physical, BP: bodily pain, GH: general health, VT: vitality, SF: role emotional, MH: mental health, PCS: physical component
summery, MCS: mental component summary.
* Miðað er við að 47 stig eða færri þýði að heilsa og líðan séu undir meðaltali almenns þýðis. Ef stigin eru 53 eða fleiri eru heilsa og líðan yfir meðallagi.
** Áreiðanleiki spannaði 0,711­0,017.
*** Fylgni er reiknuð milli spurninga innan þátta.