Þjóðmál - 01.03.2010, Síða 68

66 Þjóðmál VOR 2010
hvenær höfundur hefur eftir öðrum og
hvenær heimildum sleppir og getgátur taka
við . Raunar er ávallt dagljóst nákvæm-
lega hvaða heimild stendur að baki hverri
klausu . Hvort umrædd textasundurliðun
er meðvitaður ásetningur skal ekki fullyrt,
enda fjarri því alltaf berar tilvísanir sem
skilja eitt frá öðru, en seint verður Óskar
sakaður um að fara í grafgötur með það
hvenær hann fylgir heimildum og hvenær
hann víkur frá þeim .
Það er því kannski kaldhæðnislegt að
heiðarleiki höfundarins skerpir á alvarleg-
asta galla bókarinnar, því hversu algjör-
lega hún hverfist um nákvæma endursögn
á frásögn Sturlu . Óskar er ástríðumaður
þegar kemur að Sturlungu og fróðleik henni
tengdum, eins og glögglega hefur komið
fram í ræðu og riti, og allir vita sem til hans
þekkja . Mögulega er það heiðarleikinn,
mögulega er það ástríðan, en líklegast er
það blanda af hvoru tveggju sem ræður því
að þar sem Sturlunga stendur að baki, sem
er langsamlega víðast, þá bergmálar Sturla
meira og minna í textanum: atburðum er
á lengstu köflum lýst eins og í Sturlungu,
með orðfæri sem er smitað af Sturlungu,
með sjónarhorni Sturlungu og með
frásagnarmynstri Sturlungu . Spurningin
knýr sífellt fastar: af hverju er lesandinn að
lesa ofurnákvæma endursögn á Sturlungu,
meira og minna með hennar eigin orðum,
en ekki Sturlungu sjálfa? Það er kannski í
stíl bókarinnar að svarið endurómar spurn-
inguna: já, af hverju?
Líklegast stendur annar höfuðgalli
bókarinnar í vegi fyrir trúverðugri
réttlætingu . Svo mikil er ástríða höfundarins
á atburðasögunni og svo frjáls er hann af
öllum ritstjórnarhömlum að aldrei lætur
hann þá skömm af sér spyrjast að kjósa
samantekt ef ítarleiki er í boði . Á sjötugustu
síðu er Snorri enn í fóstri í Odda . Jafnvel
þegar söguþráðurinn víkur til atburða
sem snerta sögu Snorra en þarfnast varla
nákvæmustu útlistana er hvergi dregið af;
Grímseyjarför er til dæmis lýst af slíkri
nákvæmni að rakið er hvernig biskupsmenn
skipta vörnum í víkur, hversu margir verja
hverja vík, hver fer fyrir hverjum flokki,
hvernig ráðist er til uppgöngu, hvaða
orðum menn skiptast á, og annað eftir því .
„Í fjörunni var þarabingur og möl þar fyrir
ofan .“ [211] . Þannig vindur sögu Snorra
fram í undanskotslausri atburðarakningu,
nær Snorra sem fjær . Þegar mest mæðir á
er lesanda birt kort og ættartölur felldar inn
í textann í gráum kössum . Þetta líkist allt
Sturlungu með skýringum felldum inn í
meginmál, og kallar á ofangreinda spurningu
fremur en að veita svar við henni . Eitt
virðist þó ljóst: sá lesandi mun vart finnast
sem ræður auðveldlega við endursögn
Óskars en illa eða ekki við Sturlungu . Að
öllu teknu væri kannski skynsamlegast að
hefja lesturinn á Íslendinga sögu ef menn
vilja kynnast Snorra, enda mun styttri texti
og varla mannfleiri .
Friðelskandi fræðimaður
Áörfáum stöðum er atburðasagan rofin með innskotsköflum um sérstök
efni . Í stöku tilfelli er það til samantektar
á því sem þegar er komið fram í langri
frásögn, eins og þegar efnahagsreikningur
og eignaskrá Snorra eru tekin saman í 42 .
þætti, eða, eins og í 34 . þætti, til þess að
endursegja langa kafla úr Snorra-Eddu . Öllu
tilþrifameiri og túlkunarríkari eru lýsingar
á húsakosti og mannvirkjagerð í Reykholti
á grundvelli nýlegra fornleifarannsókna;
þátturinn er líklega sá áhugaverðasti í bók-
inni . Lýsingunni fylgir tilgátuteikning af
staðnum, mjög athyglisverð þrátt fyrir
töluverða fyrirvara . Hér er skyggnst á bak
við frásögnina og spurningum velt upp um
umgjörð höfðingdómsins og mögulegar