Þjóðmál - 01.06.2011, Qupperneq 35

Þjóðmál SUmAR 2011 33
Frá bankahruni hefur komið betur og
betur í ljós að eiginfjárstaða og stoðir
banka kerfisins voru aðrar og verri en
nokkur utanaðkomandi aðili gat áttað sig á .
Samkvæmt fréttum virðist að eiginfjárstaða
bankanna í heild hafi verið fegruð verulega .
Flækj urnar eru samt slíkar að rannsóknir á
þriðja hundrað rannsakenda hjá sérstökum
sak sóknara, fjármálaeftirliti og skilanefndum
hafa enn ekki skilað einni einustu ákæru
vegna starfsemi viðskiptabankanna .
Viðbrögðin við vanda bankanna
Þegar neyðarlögin voru sett töldu margir mögulegt að bjarga Kaupþingi banka
og reyndu það . Jafnvel í byrjun október
2008 vissu menn ekki betur hversu illa
var komið . Þessi staðreynd hefur gleymst í
umræðunni .
Neyðarlögin reyndust vel . Þrátt fyrir al­
var legt áfall vegna bankahruns tókst að
halda þjóðfélagsstarfseminni áfram eins
og lítið hefði í skorist . Ljóst var að grípa
þurfti til margháttaðra aðgerða í kjölfar
þessa áfalls sem blasti við að mundi leiða til
minnkandi hagvaxtar og versnandi lífskjara
næstu misseri á eftir . Þessar aðgerðir sáu
aldrei dagsins ljós vegna pólitísks óróa og
undirróðurs og ríkisstjórnarinnar sem tók
við 1 . febrúar 2009 .
Rannsóknarnefndin
Óróinn í kjölfar bankahrunsins og óvissan um það sem gerst hafði, varð
til þess að Alþingi skipaði rannsóknarnefnd
til að rannsaka orsök og aðdraganda hruns
íslensku bankanna . Það var strax skoðun mín
að lagafrumvarpið um rannsóknarnefndina
væri stórgallað . Viðfangsefni nefndarinnar
var of stjórnsýslumiðað og nefndarmenn
of fáir sem leiddi til þess að ekki var nægj­
an leg þekking á viðfangsefninu í nefnd­
inni . Nefndin var ekki sett upp sem sann­
leiksnefnd heldur sem for dæm ingar nefnd .
Þessu til viðbótar var megin reglum réttar­
ríkis ins, stjórnarskrár og ákvæðum 6 . gr .
Mann réttindasáttmála Evrópu varpað fyrir
róða við lagasetningu um nefndina .
Þessir vankantar komu í ljós í starfi og
niðurstöðum nefndarinnar . Nefndin byggði
á fyrirfram mótuðum skoðunum einstakra
nefndarmanna sem voru stjórnsýslumiðaðar
vegna vanþekkingar á bankastarfsemi .
Niðurstöður nefndarinnar orka því um
margt tvímælis, auk þess sem þar eru
augljósar rangfærslur og staðreyndavillur
sem ýmsir hafa bent á . Margar ályktanir
eru illa ígrundaðar og byggðar á röngum
forsendum . Þeir sem til þekkja sjá glitta í
gamalkunn vinnubrögð eins nefndarmanns
í rannsókn umtalaðs sakamáls, sem varð
ákæruvaldinu ekki til sóma á sínum tíma .
Fyrirkomulag, verkefni og vinnubrögð
rannsóknarnefndarinnar samrýmdust ekki
reglum réttarríkisins um réttláta málsmeð­
ferð . Besta dæmið, fyrir utan fyrirskipanir
stjórnmálamanna til nefndarinnar um að
fella áfellisdóma, var vanvirðing nefndarinnar
við andmælarétt þeirra einstaklinga sem
nefndin taldi hafa sýnt af sér vanrækslu .
Þegar vel rökstudd og efnismikil andmæli
bárust var þeirra ekki getið á viðeigandi
stöðum í skýrslu nefndarinnar né þau birt
í prentaðri útgáfu skýrslunnar, enda bárust
fréttir af því að stærstu hlutar skýrslunnar
hefðu þegar verið farnir í prentun þegar þessi
mála myndakostur á andmælum var gefinn .
Skýrari verða dæmin ekki um valdhroka og
fyrirfram gefnar niðurstöður .
Þrátt fyrir þetta tóku hinar talandi og
skrifandi stéttir þjóðfélagsins skýrslunni
eins og Guð hefði talað . Stjórnmálamenn,
álitsgjafar og jafnvel biskupinn dásömuðu
skýrsluna án þess að þeir hefðu getað lesið
hana . Síðan setti Alþingi nefnd um skýrsluna
sem nálgaðist viðfangsefnið gagnrýnislaust