Þjóðmál - 01.06.2011, Qupperneq 61

Þjóðmál SUmAR 2011 59
reykingum hér á landi .27 Áfengi og tóbak
eru ekki ólögleg fíkniefni og lúta því ekki
lögmálum refsistefnunnar . Á Íslandi er
svo komið að neysla kannabisefna meðal
ungmenna á aldrinum 16 til 19 ára er mun
algengari hér en í nágrannalöndum okkar .28
Styrkleiki kannabisefna á Íslandi hefur
aukist mjög mikið eftir að bera fór á ræktun
þeirra innanlands .29
Börn og ungmenni á Íslandi njóta heiðar­
legrar og fordómalausrar fræðslu um áfengi
og tóbak, þar sem skaðsemi efnanna og
hugsanleg áhætta sem fylgir neyslunni eru
útlistuð á yfirvegaðan hátt svo að börn og
ungmenni geti dregið ályktanir og myndað
sér skoðanir á þessum efnum . Forvarnir
gegn ólöglegum fíkniefnum hafa sætt
ákveðinni gagnrýni fyrir að vera hlutdrægar
og bera jafnvel dám af hræðsluáróðri .30 Það
kann að vera að forvarnir missi marks ef
móttakendur upplýsinganna verða áskynja
um að upplýsingarnar eru ýktar eða ekki
settar fram í fyllsta heiðarleika . Mikilvægt
er að forvarnirnar skili sem allra bestum
árangri .
Eins og fyrr segir dregur ólögmæti fíkni­
efna ekki úr aðgengi þeirra . Þetta gildir
sérstaklega um börn og ungmenni, enda
hefur ítrekað verið bent á það í fjölmiðlum
27 Þóroddur Bjarnason . Vímuefnaneysla íslenskra unglinga
í alþjóðlegum samanburði, 1995–2007 . Rannsóknarsetur
forvarna við Háskólann á Akureyri . 2009 . Bls . 21 .
28 „Þriðjungur eldri pilta hefur reykt gras þrisvar eða oftar“ .
Frétablaðið 4 . apríl 2011 . Forsíða .
29 Karl Steinar Valsson, aðstoðaryfirlögreglustjóri: Síma­
viðtal 28 .4 .2011 .
30 Tupper, W . Kenneth: „Drugs, discourses and education:
a critical discourse analysis of a high school drug education
text .“ Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education
2008; 29 (2) . Bls . 223–238 .
að fíkniefni eru seld börnum og ungmenn­
um á skólalóðum landsins . Um er að ræða
beina afleiðingu þess að de facto er engin
neyslustýring á borð við aldurstakmörk á
ólöglegum fíkniefnamarkaði . Refsistefnan
er því verst fyrir þá sem síst skyldi .
Er eitthvað sem við
getum gert betur?
Í þessum málaflokki gjalda ungmenni fyrir persónulegar skoðanir manna, sem
hvorki eru byggðar á grundvelli vísinda,
samúðar eða skynsemi, með lífi sínu .
Málaflokkurinn er ekki þess eðlis, að far­
sælt sé að flækja við hann siðaskoðunum
og höllum kenningum . Réttast væri að
meta ástandið með yfirveguðum hætti og
taka heildarstefnu í fíkniefnalöggjöfinni
til endurskoðunar með hliðsjón af vís inda­
legum gögnum, staðreyndum málsins og
vitnisburði sögunnar um það hvað virkar
og hvað virkar ekki .
Sennilega er ekki til nein aðferð til að
koma algjörlega í veg fyrir neyslu fíkniefna,
enda er hún fylgifiskur mannlegrar tilveru .
Mikil eftirspurn virðist vera eftir breyttu
vitundarástandi, hvort sem það finnst á
botninum á flösku eða með öðrum hætti .
Mikilvægt er að róa öllum árum að því að
takmarka með skynsamlegum ákvörðunum
þá skaðsemi sem neysla fíkniefna kann að
hafa í för með sér .
Í þessum málaflokki, sem öðrum, fyr ir­
finnst ekki einn og heilagur sannleikur um
það sem virkar en eitt er þó víst, og blasir
við augum allra sem vilja sjá: Refsistefnan
virkar ekki .