Þjóðmál - 01.06.2011, Page 96

Þjóðmál - 01.06.2011, Page 96
94 Þjóðmál SUmAR 2011 Nestor íslenskra sagnfræðinga Aðalgeir Kristjánsson: Bókabylting 18. aldar. Fræðastörf og bókaútgáfa upplýsingarmanna . Karl Jóhann Garðarsson bjó til útgáfu . Ritsafn Sagn­ fræðistofnunar 44 . Ritstjóri: Guðmundur Jóns­ son . Háskólaútgáfan, Reykjavík 2008 . 166 bls . Eftir Jón Þ . Þór Á tjánda öldin hefur hlotið lakari eftirmæli í íslenskri söguritun en flest önnur tímabil í sögu þjóðarinnar . Í Íslandssögunni lifir öldin átjánda sem tímabil hnignunar, verslunareinokunar, harðinda og náttúruhamfara . Engin ástæða er til að gera lítið úr þessum þáttum, en átjánda öldin var ekki einungis öld harðinda og niðurlægingar . Hún var einnig tímabil nýrrar hugsunar og merkilegra nýjunga sem sumar hverjar báru þó ekki sýnilegan ávöxt fyrr en á nítjándu öld . Í evrópskri menningarsögu er átjándu aldarinnar ekki síst minnst sem tímabils Upp lýs ing arinnar, sem sumir fræði menn líta á sem upphaf nú tím ans . Hvað sem því líður er víst, að átjánda öldin var tímabil mikilla rannsókna og fram fara á fjölmörgum sviðum vísinda og fræða og nutu flestar vísindagreinar góðs af . Í Danmörku er upplýsingaröldin al­ mennt talin hefjast með stofnun Danska vísinda félagsins, Det Kongelige Danske Viden skabernes Selskab, árið 1742 . Félagið hrinti þegar á fyrstu starfsárum sínum af stað margskyns rannsóknarverkefnum, sem tóku til alls danska konungsríkisins, þ . á m . Íslands . Á vegum félagsins og í samstarfi við það voru farnar margar rannsóknaferðir og leiðangrar til Íslands, til könnunar á landsháttum og náttúru landsins . Árangur þeirra birtist ekki síst í rækilegum ferðabókum og öðrum ritum um Ísland og er Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar þeirra þekktust . Einnig var útgáfa íslenskra fornrita lífleg í Kaupmannahöfn á síðara helmingi átjándu aldar, ýmist fyrir atbeina Vísindafélagsins og í samstarfi við það, eða á vegum annarra, ekki síst Árnanefndar . Ber þá að hafa í huga, að í mörgum tilvikum komu sömu menn að starfi margra félaga og stofnana og starfsemin var oft samofin, svo erfitt er að greina hver átti hvað . Kórónan á útgáfu rita er snertu Ísland og íslenska sögu og út komu á átjándu öld var hins vegar tvímælalaust útgáfa Kirkjusögu Finns biskups Jónssonar, Historia Eccelesistica Islandiae, sem kom út í fjórum bindum í Kaupmannahöfn á árunum 1772–1778 . Kirkjusagan er eitt mesta afrek í íslenskri sagnaritun, fyrr og síðar, en þar sem hún er rituð á latínu og hefur aldrei verið þýdd í heild á annað mál nýtist hún aðeins fáum nú á dögum . Útgáfa og tildrög helstu rita um Ísland og íslenska menningu í Kaupmannahöfn á síðara helm ingi átjándu aldar, hvort sem var á veg­ um Danska vísindafélagsins, Árnanefndar eða annarra aðila, er viðfangsefni Aðalgeirs Kristjánssonar í þessari bók . Hann rekur til­ drög og sögu hverrar útgáfu af nákvæmni, fjallar um bækurnar og höfunda þeirra þar sem það á við og bregður jafnframt ljósi á baksviðið, menningariðju Íslendinga í Kaup mannahöfn og samstarf þeirra við Dani . Víða hefur hann þann háttinn á að birta kafla úr frumheimildum og öðrum gögnum og er að því mikill fróðleiksauki . Bókarhöfundur, Aðalgeir Kristjánsson, má með sanni teljast nestor íslenskra sagn­

x

Þjóðmál

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðmál
https://timarit.is/publication/1175

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.