Þjóðmál - 01.06.2014, Síða 16

Þjóðmál SUmAR 2014 15
voga sér útí það, þá verður aldrei neitt úr þeim
eða úr landinu og fólkinu .10
En margir hinna yngri voru beinskeyttari
í ákafa sínum . Sendibréf Ólafs E . Johnsen,
prests á Stað á Reykjanesi, til Jóns á
þessum árum sýna mikinn baráttuhita og
væntir hann árið 1849 „Islands upprisa frá
dauðum og endur nýað líf í öðru sambandi
við Danmörku enn verið hefr“ .11
Tveir mikilsmetnir menn af eldri kyn-
slóðinni voru ekki á fundinum en rituðu
um hann í bréfum sínum fyrir hann,
meðan á honum stóð og eftir hann . Frá
sjónarhóli þeirra var enda mikið í húfi .
Þeir vissu kannski betur en hinir yngri að
stjórnmálalífið gæti verið sviptingasamt,
eftir margra áratuga bein og óbein afskipti
af stjórnmálum danska ríkisins og Íslands .
Þeir höfðu sjálfir upplifað árásir Breta á
Kaupmannahöfn á tímum Napóleonsstríða
og missi Noregs til Svía árið 1814 og fylgst
með áhrifum júlíbyltingarinnar 1830,
stjórn málaþróun eftir setningu stéttaþinga á
4 . áratug aldarinnar og umræðum um aukið
frelsi, frjálslyndi og stjórnarskrár . Þetta voru
séra Árni Helga son (1777–1869) prófastur
og Bjarni Þorsteinsson (1781–1876), amt-
maður á Stapa . Þessir embættismenn höfðu
á langri ævi fylgst náið með stjórnar fars-
breytingum sem voru að verða í Evrópu og
danska ríkinu af næmni og áhuga eins og
sendibréf þeirra eru góður vitnisburður um .
Þeim voru hugleikin hver framtíðartengsl
föðurlandsins Íslands við konungsríkið
Danmörku myndu verða .
Árni lýsir þinglokunum og segir þau hafa
verið:
lík þinginu: snubbótt . Þingmenn vildu í
10 Jens Sigurðsson til Jóns Sigurðssonar, Reykjavík 2 . mars
1851, Bréf til Jóns Sigurðssonar. Úrval II (Reykjavík 1984),
bls . 45 .
11 ÞÍ . E . 10 . 10 . Ólafur E . Johnsen til Jóns Sigurðssonar,
Staður á Reykjanesi 2 . október 1849 .
hug anum fá þingið lengt, en höfðu ekki
reglulega óskað þess . Greifinn hafði áður
kunngjört hátíðlega, að það væri á enda
9 . ágúst . Þegar þingið er sett þann sama
dag inviterar greifinn þingið in limine in
compotum, byrjar ræðu og uppsegir þinginu
í kóngsins nafni . Og nú verður öllum bilt
við, ys og þras gjörist í salnum og greifinn
forðar sér út úr salnum . 12

Lýsing Árna, sem auðvitað var ekki sjónar-
vottur, er mun yfirvegaðri en lýsing Þórðar
á fundarlokunum . Árni segir fundarmenn
„vopndjarfa en ekki vopnfima“ og er spurn
hvort það sé líka ekki dæmigert fyrir þá
sem eru á mörkum þess að vera „af kultur
og vildhed?“ og mönnum mislánist gjarnan
„að vera einfaldir sem dúfur og kænir sem
höggormar“ .13
Læknir af yngri kynslóðinni, vinur Jóns
frá stúdentsárum í Höfn, Gísli Hjálmarsson,
er aftur á móti mun heitari í skrifum sínum
eftir fundinn og segist aldrei á ævi sinni hafa
verið eins „fullur fagnaðar“ og þegar hann
heyrði tíðindin um endalyktir fundarins .
Hann kallar stjórnina „bölvaða stjúpu“ og
segir hjarta sitt „þrungið af harmi“ vegna
framkomunnar .14
Þó að straumur tíðarandans liði áfram
og hinir eldri væru ekki eins ákafir í
pólitísku umróti sumarsins 1851 á Íslandi
og yngri menn, væntu þeir samt breytinga
á stjórnarfarslegri stöðu landsins er fram
liðu stundir . Árni skrifar í bréfinu til Bjarna
að þó að framgangan hafi verið brösugleg á
þinginu þá hafi hann „eiginlega [ekki] neitt
á móti því að sjá hann [Jón Sigurðsson],
því ætíð verður hann merkilegur maður og
kannski historisk persóna“ .15
12 Árni Helgason til Bjarna Þorsteinssonar, Görðum 11 .
ágúst 1851, Biskupinn í Görðum, bls . 311 .
13 Sama rit, bls . 311 .
14 Gísli Hjálmarsson til Jóns Sigurðssonar, p . t . Eskifirði
20 . október 1851, Bréf til Jóns Sigurðssonar. Úrval I
(Reykjavík 1980), bls . 75–78 .
15 Biskupinn í Görðum, bls . 312 .