Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.1998, Blaðsíða 11

Hólmfríður K. Gunnarsdóttir, Thor Aspelund, Þorlákur Karlsson, Vilhjálmur Rafnsson
Greinin hefur áður birst í Journal of Occupational and Environmental Health
Mögulegir áhættuþættir
b'áóstAk.rAbbA'múiA.s tengdir
vinnu kjúkruiA.Ar{rÆÓiiÆAA
Útdráttur
Mögulegir áhættuþættir brjóstakrabbameins tengdir vinnu
hjúkrunarfræðinga voru athugaðir með tilfella-viðmiðarann-
sókn. Samkvæmt upplýsingum úr Krabbameinsskrá höfðu
59 islenskir hjúkrunarfræðingar fengið brjóstakrabbamein
en 118 hjúkrunarfræðingar, sem ekki höfðu fengið brjósta-
krabbamein, voru valdir af handahófi til samanburðar úr
hópi hjúkrunarfræðinga. Svörun var tæp 97%. Áhættuhlut-
föll (odds ratios), voru reiknuð með 95% öryggisbilum
(95% ÖB). Vægi mögulegra truflandi þátta var metið með
óskilyrtri, lógfskri aðhvarfsgreiningu (unconditional logistic
regression). Áhættan á brjóstakrabbameini var mest þegar
hjúkrunarfræðingarnir áttu systur sem höfðu fengið brjósta-
krabbamein eða 2,83 (95% ÖB 1,03-7,81). Áhættuhlutfall-
ið var 1,95 (95% ÖB 0,84-4,54) hjá þeim sem höfðu sér-
hæft sig I barna-, geð-, handlæknis-Zlyflæknis-, öldrunar-,
heilsugæslu-, eða „annarri hjúkrun" en spurt var um.
Þegar litið var til vinnu á einstökum deildum var áhættu-
hlutfallið hæst meðal þeirra sem höfðu unnið við að gefa
frumuhemjandi lyfeða 1,65 (95% ÖB 0,53-5,17) og meðal
hjúkrunarfræðinga sem höfðu unnið á barnadeild eða 1,47
(95% ÖB 0,63-3,41). Lægsta áhættuhlutfallið var meðal
hjúkrunarfræðinga sem höfðu unnið I heilsugæslu eða 0,44
(95% ÖB 0,20-0,96). Útkoman var svipuð þegar lagskipt
var eftir aldri. Hópurinn var lítill og ekki var hægt að ful/yrða
um tengsl brjóstakrabbameins og áhættu í vinnuumhverfi
hjúkrunarfræðinga. í rannsóknum á heilsufari kvenna er æski-
legt að líta ekki aðeins til vinnunnar heldur einnig lífstíls sem
tengst getur tilteknum þjóðfélags- og vinnuhópum.
1 Odds ratio hefur verið kallað „áhættuhlutfall" og verður notast við það
orð í þessari grein. Nákvæmari þýðing væri þó ef til vill „mismunahlut-
fall“. Um er að ræða muninn á hlutfallstölunum hjá tilfellum og viðmið-
um þegar metin eru hugsanleg áhrif áreitisins sem um er að ræða
hverju sinni. Eftir því sem talan er hærri er munurinn meiri og þar með
hugsanlega áhrif áreitisins. Áreiti getur verið af ýmsum toga, t.d. að
hafa unnið á tiltekinni sjúkradeild, að eiga systur sem hefur fengið
brjóstakrabbamein o.s.frv. Miðað er við að áhættan sé jöfn ef áhaáttu-
hlutfallið er = 1.
Nýgengi brjóstakrabbameins fer vaxandi bæði í
iðnríkjum og þróunarlöndum (Harris, Lippman, Veronesi og
Willett, 1992; Tulinius, Sigvaldason, Ólafsdóttir og Tryggva-
dóttir, 1992). Árið 1994 var nýgengi brjóstakrabbameins á
(slandi 87 af 100.000 þegar aldur var staðlaður við heims-
staðalinn (Segi, 1960) og var það langalgengasta krabba-
mein meðal kvenna (Krabbameinsfélagið. Skýrsla, 1996).
Víðtækar rannsóknir á hugsanlegum orsökum brjósta-
krabbameins hafa leitt í Ijós að ýmis atriði virðast skipta
máli í þessu samhengi svo sem: aldur, fjölskyldusaga eða
arfgengi, frjósemisheilbrigði (þar með brjóstagjöf og
tíðasaga) hormónanotkun, þjóðfélagsstaða, hjónabands-
staða, mataræði, áfengisneysla, reykingar, geislun, hreyf-
ing og sálrænir þættir (Colditz, 1993; Gammon og John,
1993; Kelsey, 1993; Negri o.fl., 1988; Petrakis, Ernster og
King, 1982; Thorlacius o.fl., 1997; Tulinius o.fl., 1992).
í yfirlitsgrein um áhættuþætti brjóstakrabbameins meðal
kvenna (Goldberg og Labréche, 1996) er bent á að þar eð
nýgengi brjóstakrabbameins haldi stöðugt áfram að auk-
ast sé vel þess virði að velta fyrir sér hvort áhættuþættir
tengdir vinnu eigi hlut að máli. f greininni er getið 115 rann-
sókna á tengslum brjóstakrabbameins kvenna og vinnu,
en þær rannsóknir, sem hér um ræðir, voru birtar á ára-
bilinu 1971-1994. Aðeins fjórar þessara rannsókna voru
tilfella-viðmiðarannsóknir.
Þegar við gerðum rannsóknina vissum við ekki til þess
að athugað hefði verið hvort eitthvað í vinnuumhverfi eða
störfum hjúkrunarfræðinga gæti aukið áhættuna á
brjóstakrabbameini í þeirra hópi. Vitað er þó að ýmiss
konar líffræðilegir, efnislegir og sálfræðilegir áhættuþættir
Dr. Hólmfríður K. Gunnarsdóttir starfar við faraldursfræðilegar
rannsóknir á atvinnusjúkdómadeild Vinnueftirlits ríkisins.
Thor Aspelund, M.Sc., stundar doktorsnám í stærðfræðilegri
tölfræði við Department of Statistics & Actuarial Science við
háskólann í lowa í Bandaríkjunum.
Dr. Þorlákur Karlsson er rannsóknarstjóri Gallups á íslandi.
Dr. Vilhjálmur Rafnsson er prófessor í heilbrigðisfræði við Há-
skóla íslands.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 74. árg. 1998
203