Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.1998, Blaðsíða 14

Tafla 3. Áhættuhlutföll og 95% öryggisbil (95% ÖB) ýmissa vinnutengdra breyta í hópi 55 brjóstakrabba-
meinstilfella og 116 viðmiða meðal íslenskra hjúkrunarfræðinga á árunum 1955-1994.
Aðlagað með tilliti til
fæðingarárs,
brjóstakrabbameins hjá
móður eða systur,
hjúskaparstöðu og
barnleysis
Vinnutengdar breytur Fjöldi tilfella Áhættu- hlutföll 95% ÖB Áhættu- hlutföll 95% ÖB
Hjúkrun að aðalstarfi 41 0,79 0,33-1,85 0,82 0,34-2,01
Hjúkrun oftast í fullu starfi 38 1,39 0,65-2,95 1,16 0,50-2,67
Hjúkrun >20 ár 38 0,78 0,35-1,75 0,86 0,36-2,06
Sérhæfing í hjúkrun 34 1,33 0,65-2,72 1,23 0,56-2,67
Sérhæfing I miðað við ósérhæfðar* 5 0,40 0,10-1,67 0,38 0,09-1,64
Sérhæfing II miðað við ósérhæfðar” 31 2,02 0,93-4,39 1,95 0,84-4,54
Mikil streita í starfi 24 1,34 0,64-2,81 1,16 0,53-2,53
Mikið vinnuálag 40 1,72 0,76-3,91 1,54 0,65-3,64
Lítið ákvörðunarvald í vinnunni 25 1,43 0,67-3,06 1,51 0,67-3,36
* Sérhæfing I. [ þeim hópi voru hjúkrunarfræðingar sem höfðu sérhæft sig í: gjörgæslu-, krabbameins-, röntgen-, skurðstofu- eða svæfingarhjúkrun.
” Sérhæfðing II. [ þeim hópi voru hjúkrunarfræðingar sem höfðu sérhæft sig I: barna-, geð-, handlæknis-/lyflæknis-, öldrunarhjúkrun, heilsugæsluhjúkrun eða
„annarri hjúkrun".
Aðlagað með tilliti
fæðingarárs
I töflu 3 má sjá niðurstöðurnar þegar litið var til tengsla
brjóstakrabbameins og vinnu hjúkrunarfræðinga. Fyrst eru
niðurstöðurnar sýndar þegar aðeins var tekið tillit til fæð-
ingarárs í útreikningunum, en í aftari dálkinum var einnig tek-
ið tillit til brjóstakrabbameins hjá nánum kvenkyns ættingja,
hjúskaparstöðu og barnleysis. Eins og sjá má breytti ekki
miklu þótt tekið væri tillit til þessara atriða í útreikningunum.
Að taka tillit til þessara atriða kallast hér aðlögun (adjust-
ment). Aðlagað áhættuhlutfall hjá þeim sem höfðu unnið
sem hjúkrunarfræðingar mestan hluta ævinnar var 0,82
(95% ÖB 0,34-2,01), og aðlagað áhættuhlutfall hjá þeim
sem höfðu unnið við hjúkrun 20 ár eða meira var svipað.
Aðlagað áhættuhlutfall hjá þeim sem höfðu sérhæft sig í
gjörgæslu-, krabbameins-, röntgen-, skurðstofu- eða svæf-
ingarhjúkrun var 0,38 (95% ÖB 0,09-1,64), en aðlagað
áhættuhlutfali meðal þeirra sem höfðu sérhæft sig í barna-,
geð-, handlæknis-/lyflæknis-, öldrunar-, heilsugæslu- eða
„annarri hjúkrun" var 1,95 (95% ÖB 0.84-4.54).
Fleiri úr hópi tilfella en viðmiða töldust hafa orðið fyrir
mikilli streitu í vinnu, verið undir miklu vinnuálagi og haft lít-
inn ákvörðunarrétt í vinnunni.
í töflu 4 má sjá útkomuna þegar tekið var tillit til vinnu á
hinum ýmsu spítaladeildum eða í heilsugæslu. Aðlagað
áhættuhlutfall var hæst meðal þeirra sem höfðu unnið við
að gefa frumuhemjandi lyf eða 1,65 (95% ÖB 0,53-5,17)
og meðal þeirra sem höfðu unnið á barnadeildum,
aðlagað áhættuhlutfall 1,47 (95% ÖB 0,63-3,41) en lægst
var aðlagaða áhættuhlutfallið hjá þeim sem höfðu unnið í
heilsugæslu eða 0,44 (95% ÖB 0,20-0,96).
Niðurstöðurnar voru svipaðar þegar lagskipt var eftir aldri.
Umræða
Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa ekki tilefni til full-
yrðinga um áhættuþætti í vinnuumhverfi hjúkrunarfræð-
inga. Fjölskyldusaga um brjóstakrabbamein og lífsstíls-
atriði, sem ef til vill tengjast náms- eða starfsferli, vógu
þyngst eins og sést hefur í öðrum rannsóknum á kvenna-
hópum (Colditz, 1993; Harris o.fl., 1992; Kelsey, 1993;
Negri o.fl., 1988; Petrakis o.fl., 1982; Tulinius o.fl., 1992).
Þekktir áhættuþættir svo sem brjóstakrabbamein hjá
nánum kvenkyns ættingjum, barnleysi, að hafa ekki gifst,
góð þjóðfélagsstaða (metin eftir menntun eiginmanns hjá
giftum konum) og að hafa neytt fituríkrar fæðu tengdust
áhættuhlutfalli sem var hærra en 1,50. Fituríkt fæði er reynd-
ar umdeildari áhættuþáttur en það sem á undan er talið.
Reykingar virtust ekki auka á hættuna. Við tókum ekki
tillit til óbeinna reykinga (Morabia, Bernstein, Héritier og
Khatchatrian, 1996) eða aldurs við upphaf reykinga, en
það gæti skipt máli ef áreiti snemma á lífsleiðinni eru
afdrifaríkust (Colditz og Frazier, 1995).
Þótt rannsóknarhópurinn væri lítill og tölfræðileg óvissa
því mikil voru niðurstöðurnar um atriði, sem ekki tengjast
vinnunni, yfirleitt í samræmi við niðurstöður annarra rann-
sókna (Colditz, 1993; Harris o.fl., 1992; Kelsey, 1993;
Negri o.fl., 1988; Petrakis o.fl., 1982; Tulinius o.fl., 1992).
Það gefur til kynna að gefa beri gaum að niðurstöðunum
varðandi vinnutengdu þættina.
Á óvart kom að Sérhæfing II leiddi til hærri áhættuhlut-
falla en Sérhæfing I sem við höfðum fyrirfram talið áhættu-
meiri vegna ýmissa hugsanlegra áhættuþátta í vinnuum-
hverfinu. Útkoman varðandi meðhöndlun frumuhemjandi
206
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 74. árg. 1998