Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2005, Qupperneq 45

VIÐTAL
Dauöinn er ekki vandamál aö
leysa
sjúklingi yrði að geta þolað það að dvelja með
sjúklingnum í þessum sársauka og hjálpa honum
þannig í gegnum hann. Þjáningin hefur tilgang.
Eg tók eftir í rannsókn minni að þetta fannst
hjúkrunarfræðingum erfitt að gera. Þeir voru
uppteknir við að gera betur, laga aðstæðurnar
fyrir sjúklinginn, leysa úr vandamálinu, segja
eða gera eitthvað sem samstundis mundi bæta
líðan. Þetta er í raun og veru grunnsiðfræði
hjúkrunarfræðinga; að hjálpa, hlúa að og auka
vellíðan. Hjúkrunarfræðingunum í rannsókn
minni reyndist erfitt „bara að vera“ án þess að
reyna að leysa úr vandamálinu, en dauðinn er
ekki vandamál sem hægt er að leysa. Þess vegna
upplifa margir hjúkrunarfræðingar hjálparleysi
og óöryggi þegar þeir veita sjúklingum sínum
nærveru af því tagi að „bara að vera".
Það er líka ein af niðurstöðum rannsóknar
minnar að hjúkrunarfræðingarnir í rannsókninni
brugðust við spurningum um dauðann á svipaðan
hátt og almenningur þar sem þeir hafa ekki verið
þjálfaðir í að tala um dauðann við sjúklinga
s sína og dvelja með þeim í sálrænni tjáningu,
sem óhjákvæmilega er oft fylgifiskur þess að
horfast í augu við dauðann. Það var heldur
ekkert stuðningskerfi innan þjónustunnar
sem hjálpaði þeim að takast á við þetta erfiða
verkefni. Þetta veltir upp spurningunni hvernig
hjúkrunarfræðingar sem annast deyjandi fólk eru
búnir undir þetta verkefni.
Menntun í líknarhjúkrunarfræði verður að
byggjast á því að hjálpa hjúkrunarfræðingum að
skilja þetta, að nærveran í þessari þjáningu, hún
hjálpar. Það er svo erfitt að sjá það í tæknivæddu
samfélagi og heilbrigðiskerfi þar sem við erum
alltaf að bjarga og redda og allt er fullt af
hraðvirkum lausnum að það að „bara vera“ er eitt
það mikilvægasta sem við getum gefið sjúklingum
okkar. Og stundum er enn erfiðara að sjá hvernig
það hjálpar.
Er nærvera veitt í almennri hjúkrun?
Erna bendir á að ekki sé unnt að alhæfa út frá
rannsókn hennar, en hins vegar sé áhyggjuefni að
nærvera á forminu „bara að vera" hafi ekki verið
veitt á líknarheimilinu í Skotlandi. Líkur séu á að
ef hún er ekki veitt á líknarheimili sé hún heldur
ekki veitt í almennri hjúkrun.
Erna bætir við að enn sé mikil áhersla lögð á verkhæfða
hjúkrun og það viðhorf að hjúkrunarfræðingar verði alltaf að
vera að gera eitthvað. Hún rifjar upp þann tíma er hún var
nemi á Borgarspítalanum, en þar var hjúkrunarfræðingur sem
var litinn hornauga þegar hann komst ekki yfir öll verkin á
næturvaktinni. „Ég hafði hins vegar dáðst að honum á þessari
vakt sem við unnum saman á fyrir það hvernig hann gaf sig
að sjúklingum og talaði við þá sem þurftu á að halda.“ En
hver skyldi vera ástæðan fyrir þessu? „Milcil áhersla er lögð
á verkhæfða hjúkrun í bresku hjúkrunarstéttinni, þekktur
breskur hjúkrunarfræðingur gerði rannsókn í kringum 1980
þar sem sýnt var hvernig nemendur í hjúkrun voru þjálfaðir til
að vinna tiltekin verk inni á sjúkradeildum. Deildarstjórarnir
gáfu þeim hornauga ef þeir sátu hjá sjúklingunum. Bretar eru
ef til vill svolítið hefðbundnari en við en ég hekl þó að mikil
áhersla sé enn á verkhæfða hjúkrun hjá okkur.“
Erna bendir á að mjög margt hafi breyst á ýmsum sviðum,
svo sem í líknarmeðferð, hjúkrun og læknismeðferð. „Ef til
vill þykir það ekki nægilega virðingarvert að veita nærveru
á forminu „bara að vera“ í okkar tæknivædda umhverfi í
heilbrigðisþjónustunni. Hér áður fyrr veittu ófaglærðir og
hjúkrunarfræðingar þessa nærveru án mikils tilkostnaðar eða
eftirtektar. Líknarmeðferð hefur þróast innan tæknivædds
heilbrigðiskerfis og kannski erum við með því að tapa þessum
þætti. Ein tilraun til að ná þessu aftur inn i hjúkrun er að gefa
þessum þætti gaum með vísindalegum hætti, setja nærveruna
í glæsilegar vísindalegar umbúðir til að vekja athygli á
mikilvæginu og koma í veg fyrir að þessi mannlegi þáttur
fari út úr heilbrigðiskerfinu. Ég held það sé misskilningur að
hjúkrunarfræðingar gefi svo mikið af sér í starfi og megi ekki
gefa meira. Það tapar enginn á samskiptum, þetta er gagnkvæmt
flæði sem gagnast öllum. I þessari djúpu nærveru er gagnkvæm
virðing, hjúkrunarfræðingurinn kemur að sjúklingnum án þess
að vita meira en hann og sendir skilaboð sem segja: „Ég veit
ekki meira en þú sem ert deyjandi, en ég er til í að hlusta á þig
og við reynum að finna út úr þessu saman."
Erna segir að lokum að hjúkrunarfræðideildin sé innan
félagsvísindadeildar í Edinborg og leiðbeinendur hennar þar
séu tveir, annar er geðhjúkrunarfræðingur og hinn kemur úr
félagsvísindadeild. „Það er ekki hægt að alhæfa út frá þessari
rannsókn en það var okkur áfall að sjá að hjúkrunarfræðingarnir
höfðu ekki meiri sérþekkingu en almenningur hvað varðar
samræður um líf og dauða og földu sig að mörgu leyti á bak
við verkin og vinsamlegt viðmót. Það gæti stafað af því að
menntun þeirra og stuðningskerfi innan líknardeildarinnar
hefur ekki gefið þeim tækifæri til að mæta þessum krefjandi
þætti líknarmeðferðar."
43