Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2006, Qupperneq 56

„Geðsjúkdómar eru á vissan hátt röskun á boðefnum í líkamanum
og með ákveðnum aðferðum er hægt að greina þá eins og aðra
efnaskiptasjúkdóma eða taugasjúkdóma. Geðsjúkdómar hafa einnig
læknisfræðilegar skilgreiningar og eru flokkaðir eftir útkomu úr
greiningarviðtali og flokkunarkerfinu ICD-10. í klínískri greiningu
er leitað eftir heilkennum og hver sjúkdómsheild er samsett af
einkennum. Það er eins með geðsjúkdóma og aðra sjúkdóma að
suma er ekki hægt að lækna en einkennum er haldið niðri með lyfjum
og réttri endurhæfingu. Heilbrigðisvísindin hafa nægar upplýsingar
um þær alvarlegu aukaverkanir sem skapast ef sjúkdómar eru ekki
meðhöndlaðir. Það hafa orðið svo miklar framfarir á notkun geðlyfja
og fyrir þá sem þurfa á þeim að halda eru þau alveg jafnnauðsynleg
og lyf eru við öðrum sjúkdómum. Geðsjúkdómar eru því á engan hátt
frábrugðnir öðrum sjúkdómum að því leyti. Samt tekur nokkur ár að fá
greiningu svo að rétt meðferð geti hafist. Neikvæð umræða um notkun
geðlyfja á þar einnig stóran þátt. Sumir þurfa nauðsynlega á lyfjum að
halda langtímum saman en aðrir aðeins um skamman tíma á meðan
verið er að koma jafnvægi á líðan, hegðan, kvíða og annað sem hefur
áhrif á daglegt líf þeirra. Mikilvægasti þátturinn er samt stuðningur og
skipulag. Ef ekki fer fram umræða um þennan biðtíma sem börnum er
boðið upp á í nútímaþjóðfélagi verða ekki neinar breytingar."
foreldrar og þeir sem að börnunum
standa undir miklu tilfinningalegu álagi.
Fjárhagslegur stuðningur til geðsjúkra
barna og fjölskyldna þeirra er einnig
annar en ef um annan sjúkdóm er að
ræða. Meðferðarúrræðin eru önnur og
foreldrar bera oft einir kostnað af lyfjum
og ferðakostnaði. Þegar læknir á vegum
heilsugæslu sendir barn til sérfræðings
tekur TR allan þátt í ferðakostnaði barns
og foreldra, en þegar félagsþjónusta
sveitafélaga sendir barn til greiningar á
meðferðarstofnun þá er það ekki á vegum
ríkis heldur sveitarfélags og TR tekur ekki
þátt í þeim kostnaði. Það kom mér einnig
á óvart að ef barn er með geðröskun þurfa
foreldrar að leggja fram skattaframtal ef
þeir sækja um fjárhagsaðstoð vegna
ferðakostnaðar til félagsþjónustunnar. Ég
hef þegar komið athugasemdum til allra
ráðuneyta um þennan mismun á þjónustu
en ekki fengið nein svör.
Ef barn vistast á meðferðarstofnun er
gerður samningur við Félagsþjónustuna
og er foreldrum skylt að mæta til viðtals
í hverri viku, hvar á landinu sem þeir
búa. Við þurftum að mæta 12 sinnum
og keyrðum 6.536 kílómetra og fjórum
sinnum á tímabilinu kom hún heim
með flugi í helgarleyfi. Kostnaðurinn
vegna þessara ferða fór yfir 206.000
og við héldum öllum nótum saman þar
sem við bjuggumst við að stuðningur
félagsþjónustunnar sem hafði verið stopull
myndi a.m.k. felast í ferðakostnaði og
draga úr álagi á fjölskylduna. En beiðni
minni var hafnað. Svarið sem ég fékk var á
þessa leið: „Þar sem reglur sveitafélagsins
kveða á um að tekjur einstaklings megi
ekki fara yfir 83.500 krónur á mánuði og
125.250 hjá hjónum hefur umsókn þinni
verið synjað." Þeir geta skýlt sér á bak við
það að stuðningurinn sé ákveðinn með
tekjutengingu foreldra og miðað við gömul
framfærslulög sveitafélaga síðan 1947
með smá breytingum 1991. Ef foreldrarnir
væru báðir á atvinnuleysisbótum myndu
þeir ekki einu sinni ná þessum lágmarksvið-
miðunarmörkum, þar sem þær eru núna
um 93.000 krónur á mánuði.
Ég skaut máli mínu til úrskurðarnefndar
félagsþjónustunnar og þeir höfðu engar
athugasemdir um afgreiðslu þessa máls.
Höfnunin var mjög sár. Ég var engan
veginn undir þetta búin. Fjárhagslegt tap
okkar þennan mánuðinn var rúmlega hálf
milljón króna vegna þess að ég bræddi
úr bílnum mínum undir þessu álagi. Það
eina sem ég mundi eftir var að setja
bensín á bílinn og keyra af stað. Líðan
barnsins á meðan hún var í meðferð var
oft það slæm að ég grét oft hálfa leiðina
heim, ég var ekki sterkari en það. En
samt varð ég að standa mig. Vonin hafði
kviknað, baráttan var ekki búin“.
- Hvað þarf að gera til að auka þjónustu
við þá sem glíma við geðræna erfiðleika
og fjölskyldur þeirra sem búsettir eru úti
á landi?
„Heilbrigðisþjónustu þarf að reka sem
samfellda þjónustu. Hún þarf að snúast
um einstaklinginn í samfélaginu. Hin
samfélagslega umgjörð sem hinn veiki
býr við veldur oft meiri fötlun en í raun
geðsjúkdómurinn sjálfur. Endurskipuleggja
þyrfti geðheilbrigðisþjónustuna alveg upp á
nýtt. Á íslandi eru fleiri geðlæknar en annars
staðar á Norðurlöndum en samt er samfelld
geðheilbrigðisþjónusta verst rekin hér á
landi. Skipulag innan heilbrigðiskerfisins
hefur haft þau áhrif að samvinna er að
minnka. Einkareknar stofur geðlækna eru
gott dæmi um það að samvinna við ríkið er á
undanhaldi. Sálfræðingar starfa ekki lengur
á vegum ríkis heldur á vegum sveitarfélaga
og hefur tilfærslan haft takmarkandi áhrif á
þá meðferðarþjónustu sem þeir vilja annars
veita börnum sem eiga erfitt. Vandinn
liggur einnig hjá fleiri fagaðilum vegna
þess að markmið vantar í geðþjónustu
um allt land. Trúnaðarskylda lækna hefur
einnig takmarkandi áhrif innan starfsstöðva
heilsugæslunnar og nær því ekki alltaf til
hjúkrunarfræðinga og annarra fagstétta.
Geðsjúkdómur einstaklings er ekki einkamál
þegar barn á í hlut. Það verður að horfa á
þetta í meira samhengi. Geðsjúkdómur
hefur áhrif á alla í fjölskyldunni.
Það þarf einnig að setja einhver mark-
mið um þjónustuúrræði í hverjum lands-
fjórðungi og sameina krafta þeirra sem
sinna geðheilbrigðismálum í stað þess
að setja þeim hömlur um verksvið.
Það þarf að samreka. þjónustuna. í
flestum sveitarfélögum er starfsemi
heilsugæslunnar og félagsþjónustunnar
aðskilin. Þeir sem eru með geðsjúkdóma
þurfa á þjónustu þessara aðila að
halda en lenda þarna inn á milli. í
fámennum sveitarfélögum er oft skortur
á sérfræðingum og ábyrgðin dreifist á
hendur fárra sem eru fagmenn á einu sviði.
Álagið verður fyrir bragðið oft það mikið
54
Tímarit hjúkrunarfræöinga - 3. tbl. 82. árg. 2006