Skírnir - 01.09.2014, Side 43

267átök um þjóðhöfðingjavald …
Forsetinn festir sig í sessi 1996–2000
Þótt stjórnmálaferill Ólafs Ragnars gæti tæplega talist glæsilegur
átti hann samt sem áður að baki einstæðan feril meðal íslenskra
stjórnmálamanna fyrr og síðar. Hann hafði haslað sér völl í alþjóða -
stjórnmálum og naut þar fyrst og síðast eigin verðleika: góðrar
menntunar við erlendan háskóla, dugnaðar, þekkingar og hæfni í
samskiptum við erlent áhrifafólk. Í þingkosningum vegur slík reynsla
sennilega ekki þungt í hugum kjósenda. Í forsetakosningunum 1996
skipti hún hins vegar miklu máli fyrir kjör Ólafs Ragnars.22
Fljótlega kom í ljós að Ólafur Ragnar myndi sem forseti hafa
meiri og fjölþættari alþjóðleg samskipti en áður hafði þekkst. Vigdís
Finnbogadóttir hafði vissulega rutt brautina sem fulltrúi Íslands á
erlendum vettvangi. Þannig voru opinberar heimsóknir hennar er-
lendis vandlega undirbúnar í samráði við utanríkisráðuneyti og
gjarnan voru í fylgd með forsetanum fulltrúar íslenskra útflutn-
ingsfyrirtækja. Kjör Vigdísar hafði vakið heimsathygli enda var hún
fyrst kvenna í heiminum til að vera kosinn þjóðhöfðingi. Persónu-
töfrar hennar, glæsileiki og víðtæk tungumálakunnátta festu hana
síðan í sessi sem áberandi þjóðhöfðingja á heimsvísu. Ólafur Ragnar
taldi sig hins vegar augljóslega hafa sjálfstætt umboð til erlendra
samskipta án milligöngu ráðherra eða embættismanna í utanríkis -
ráðuneyti. Hið nýja vinnulag forseta Íslands kom glöggt í ljós strax
í desember 1996, nokkrum mánuðum eftir embættistöku hans. Þá
flutti Ólafur Ragnar ræðu í New York á hátíðarfundi Íslensk-
ameríska verslunarráðsins. Hann sagði m.a. að um 200.000 íbúar af
íslenskum uppruna og ætterni væru búsettir í Bandaríkjunum og
Kanada sem samsvaraði tveimur þriðju hlutum íbúa Íslands. „Mikið
verk bíður því okkar allra að virkja þessa fjölmennu sveit til hags-
bóta fyrir íslensk viðskipti og menningartengsl.“23
skírnir
22 Sbr. Pálmi Jónasson 1996: 201: „Kjósendur Ólafs Ragnars nefndu hæfni í sam-
skiptum við útlendinga sem mikilvægustu ástæðu valsins eða 69 prósent en fram-
koma var nefnd af 63 prósentum. Aðeins 3,4 prósent nefndu stjórnmálaskoðanir
hans sem ástæðu fyrir valinu.“
23 „Afmælis landafunda verði minnst árið 2000“ 1996: 11. Umfjöllun og tilvísanir í ræð -
una eru byggðar á þessari heimild. Sbr. einnig Guðjón Friðriksson 2008: 106–107.
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 267