Skírnir - 01.09.2014, Side 62

Viðbrögð forsætisráðherra létu ekki á sér standa. Þann 17. maí
birtist eftir hann ítarleg grein í Morgunblaðinu. Þar rakti hann hinn
hefðbundna skilning fræðimanna á 26 gr. stjórnarskrárinnar og
nefndi þar sérstaklega til sögunnar forsetann sjálfan:
Stjórnmálafræðingurinn Ólafur Ragnar Grímsson segir árið 1977 í ritgerð
sinni að þetta ákvæði sé dauður bókstafur vegna notkunarleysis. Hafi þetta
verið rétt skýring árið 1977 hefur hún styrkst mjög að gildi á þessum 27
árum sem síðan eru liðin. Rétt er að halda því til haga að stjórnmála maður-
inn Ólafur Ragnar Grímsson hefur á forsetastóli sagt að ákvæðið sé bæði
„vakandi“ og „dýrmætt“ þjóðinni. Er hann þar algjörlega á öndverðum
meiði við fræðimanninn. (Davíð Oddsson 2004)
Forsætisráðherra gerði síðan grein fyrir þeirri niðurstöðu Þórs Vil-
hjálmssonar að persónulegt vald forsetans væri ekki til staðar og
hann gæti því ekki beitt neitunarvaldi gegn lagafrumvarpi án atbeina
ráðherra. Þar af leiðandi hefði synjun forseta ekkert gildi og ríkis-
stjórn bæri að hafa hana að engu. Þjóðaratkvæðagreiðsla mætti ekki
fara fram. Sjálfur tók Davíð ekki afstöðu til túlkana á 26. gr. en
vitnaði með velþóknun til yfirlýsingar Vigdísar Finnbogadóttur frá
13. janúar 1993 um „að enginn forseti hefur gripið fram fyrir hendur
á lýðræðislega kjörnu Alþingi sem tekið hefur ákvarðanir sínar með
löglegum hætti“. Ef svo ólíklega færi að forseti synjaði að staðfesta
lög kæmu upp margs konar álitamál vegna þess að þeir sem hafa
setið á Alþingi frá lýðveldisstofnun „hafa ekki talið þetta ákvæði
svo virkt að rétt væri að undirbúa grundvöll þess með almennri
lagasetningu“.
Umfjöllun forsætisráðherra um stjórnskipulega stöðu forsetans
og 26. gr. stjórnarskrárinnar fetaði fyrri slóð þeirra sem aðhylltust
þingstjórnarkenningu um lýðræði. Öðru máli gegndi um þá full-
yrðingu Davíðs Oddssonar að forsetinn væri vanhæfur til að synja
fjölmiðlafrumvarpinu vegna hagsmunatengsla sinna: „… því svo vill
til að það fyrirtæki og fjölmiðlar þess sem jafnan eru nefndir til sög-
unnar hafa haft og hafa fyrirsvarsmenn sem eru nánustu stuðnings-
menn forsetans og hafa haft gríðarleg áhrif á persónulegan hag hans
og stöðu“. Í hnotskurn var málflutningur Davíðs sá að Baugur væri
auðhringur sem verið væri að koma böndum á. Forsetinn væri
286 svanur kristjánsson skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 286