Skírnir - 01.09.2014, Qupperneq 71

295átök um þjóðhöfðingjavald …
lögmæti laganna og slíkan ágreining bæri að mati forseta að
leysa fyrir dómstólum. 26. gr. stjórnarskrárinnar ætti því
ekki við.
2. Andstæðingar álversins í Reyðarfirði og Kárahnjúkavirkj-
unar leituðu eftir liðsinni forsetans til að koma í veg fyrir —
að þeirra mati — óbætanleg og óafturkræf spjöll á náttúru
og lífríki Íslands. Skoðanakönnun hafði sýnt að um ⅔ kjós-
enda vildu að málið færi í þjóðaratkvæðagreiðslu. Forsetinn
kom sér undan að taka á móti fulltrúum þessa hóps áður en
hann hafði undirritað frumvarpið sem heimilaði virkjunina.
Forsetinn ákvað einnig að gefa engar yfirlýsingar um fund
sinn með virkjunarandstæðingum né útskýrði hann ákvörð -
un sína að staðfesta frumvarpið frekar en að setja það í
þjóðar atkvæðagreiðslu á grundvelli 26. gr. stjórnarskrár-
innar. Vigdís Finnbogadóttir, fyrrum forseti, var hins vegar
í fylkingu andstæðinga virkjunarinnar og hefur staðfest að
hún hefði sem forseti ekki undirritað virkjunarlögin með
vísan til 26. gr. stjórnarskrárinnar (sbr. Ómar Ragnarsson
2004: 79).
3. Eftir synjun forsetans á fjölmiðlalögunum virtist sem þrjú
skilyrði þyrftu að vera til staðar ætti forsetinn að beita 26.
gr. stjórnarskrárinnar: a) Málið væri mikilvægt fyrir lýðræðið
í landinu; b) Ekki væri mögulegt að leysa ágreininginn fyrir
dómstólum; c) Gjá væri í málinu á milli þingvilja (þingmeiri -
hluta) og þjóðarvilja, meirihluta þjóðarinnar.
Stjórnarskráin gefur forseta Íslands mjög frjálsar hendur. Ólafur
Ragnar Grímsson er þannig ekki bundinn af þeim skilyrðum sem
hann sjálfur hefur sett um beitingu 26. gr. stjórnarskrárinnar. Laga-
legt gildi slíkrar óformlegrar reglu er nákvæmlega ekki neitt. For-
setans eins er að ákveða hvernig hann túlkar 26. gr. stjórnar -
skrárinnar, hvenær málskotsrétturinn á við. Í hendi forsetans er
einnig hvort og hvenær hann veitir aðilum umdeildra mála áheyrn.
Forsetinn einn ræður rökstuðningi sínum fyrir að synja/synja ekki
lögum staðfestingar — eða hvort hann tjáir sig um mál yfirleitt. Ef
til vill höfum við farið frá geðþóttavaldi eins valdhafa (forsætis -
skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 295