Skírnir - 01.09.2014, Page 84

harðduglegt fólk“ — með öðrum orðum: ef þeir eru nákvæmlega
eins og við.“ Ingólfur veltir því hins vegar fyrir sér hvort persóna
Gísellu sé of einvíð, hún læri ekkert og breytist ekkert, og þannig
bjóði sagan upp á það viðhorf „að vandinn sé vitlausa fólkinu að
kenna“ (Ingólfur Gíslason 2007: 127). Það þarf hins vegar ekki að
vera galli að Gísella sé klisja eins og Ingi Björn Guðnason (2007)
bendir á í ritdómi sínum því að einmitt sú staðreynd gerir það að
verkum að við „þekkjum Gísellu og við erum Gísella“.
Það er vissulega vandkvæðum háð í Tryggðarpanti að aðalper-
sónan er ekki geðfelld og afstaða höfundar gegn henni er skýr.
Hún er þó ekki jafn eintóna og Björn Þór Vilhjálmsson (2009: 133)
gefur til kynna: „… viðhorf söguhöfundar til vitundarmiðjunnar,
Gísellu, er svo fullt andúðar og meinfýsinnar fyrirlitningar að á
köflum er sem sjónarhornið kæfi framvinduna, boðskapurinn er
predikaður af of miklum þunga.“ Vissulega er það rétt hjá Birni að
það að segja sögu frá sjónarhorni sem höfundur er ósammála
krefst jafnvægislistar og taka má undir það að í persónu Gísellu
sé nei kvæða hliðin heldur yfirþyrmandi. Á henni má þó finna
sömu drætti og á öðrum kvenhetjum Auðar en með neikvæðum
formerkjum. Gísella er nefnilega barnlaus og foreldralaus; for-
eldrar hennar yfirgáfu hana til að sinna viðskiptum og amma
hennar ann að ist hana í þeirra stað. Það er engin móðir í lífi Gís-
ellu ólíkt öðrum kvenhetjum Auðar; það er hins vegar áhrifarík
fjarvera móður. Gísella hefur ömmu sína á stall og tileinkar sér
sjónarmið hennar í ýmsum málum en hún er ekki laus við efa-
semdir um eigið líf og sjálf; „Og það var þá, í saltvotri andránni,
sem hún barðist við tilhugsunina um að hafa aldrei átt sér líf,
aðeins tálsýn ömmu sinnar um sjálfsagða skuld lífsins við land-
nemann. Að hafa dvalið í söknuði eftir einhverju sem aldrei var
til. Aldrei átt sér framtíð því hún átti enga fortíð“ (331). Tilgang-
urinn í lífi Gísellu er þannig óljós — er hún einungis að halda í
heiðri tilgang annarra sem á undan gengu en hefur ekkert skapað
sjálf? Er það móðurleysið sem gerir það að verkum að hún á enga
fortíð og þar af leiðandi enga framtíð? Og má þá segja að móðirin
sé táknræn fyrir uppruna okkar og rætur, það sem gefur okkur til-
gang og framtíð?
308 katrín jakobsdóttir skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 308